٤\١١\٢٠١٦

سیناریۆی موسڵ و کەرکوک.

هۆشیار ئەوڕەحمان   

هاتنی سوپای تورک* بۆ باشیک بۆ هێنانەدی خەونەکۆنەکەیە، لە مێژوی تورکیای کۆماریدا سیناریۆی گەڕانەوەی موسڵ - کەرکوک هەمیشە لەخەیال وئەندیشەی سەرانی تورکدا بوە ، تەنانەت لەمێشکی هەر دۆستەکانی کوردیشدا بوە... تۆرگوت ئۆزال ساڵی ١٩٩٠ لە ئامەد لە کۆبونەوەی لەگەڵ سوپاسالاری ئەوسادا گوتی ئەم نەخشەیەی ئێستای تورکیا هەڵەیە وتەڵەیە، دەبوایە لەولاتر بکێشرایا کەرکوک وموسڵی لە خۆبگرتایا، ئەویش بەوداخەوە مرد ، بەڵام هەوڵیدا بەشێوەیەکی تر قەرەبوی هەژاری تورکیا بکاتەوە، ئەویش ئەوە بو ئۆزال دەیزانی ناوچەی عێراق وکەنداو خاوەنی لە تورکیای بەهێزتری هەیە ناجاربو بەرنامەی ناردنەدەرەوەی دەستی کاری تورکی بەوڵاتاندا بڵاوکردەوە بەتایبەتی بۆ کەنەدا و ئوسترالیا ولیبیا سعودی عەرەبستان و وڵاتانی ئەوروپی... تۆرگوت ئۆزال لەماوەی چەند ساڵێکدا توانیتی چەندین ملیۆن هێزی کاری تورک بەدونیادا بڵاوبکاتەوە ، کە خۆی ناوی نابون (مریشکی هێلکە ئاڵتونی) دیارە مەبەستی لە هێلکەئاڵتونی ئەو پارەو دراوانە بو ، کە کرێکارەکان لەئەڵمانیا و وڵاتانی ئەوروپی و کەنەدی و ئوسترالی دەیانناردەوە بۆ بانقەکانی تورکیا لە مارک و دۆلار و فرەنک و شلینگ... کرانەوەی ئانوری تورکیا لەسەردەستی ئۆزالدا لەم مریشکە هێلکەئاڵتونیانەوە دەستی پێکرد لەلایەکەوە تورکی هەناردەکرد ، لەلایەکی ترەوە پارەی قورسی نەختینەی هاوردەکرد .،،چونکە ئۆزال پیاوێکی عاقڵ دەیزانی ئیتر باوی داگیرکردنی خاکی وڵاتان نەماوە بۆ ئەوەی بەبەروبومەکەی وڵات بەڕێوەبەریت... ئەوە عەقڵیەتی سەردەمی عوسمانیەکان بو کە دەبو هەمیشە زەوی وخاکی وڵاتانیتر داگیر بکەن بۆ ئەوەی درێژەبەدەسەڵاتەکەیان بدەن و بژیوی پەیدا بکەن.

لەراستیشدا بەرنامەئابوریەکەی ئەردۆغان وئاکەپە زۆر لەوەی تۆرگوت ئۆزالیشی تێپەڕاند لەسەردەمی دەسەڵاتدارێتی ئاکەپەدا ، چونکە تورکیا بو بە ژێماڵە بۆ سەرمایەی بێگانە وقیبلەی گەشتیارانی جیهان، بەڵام بەهاری عەرەبی بەئەندازەیەک ئەردۆغانی (چەشە) کرد وبەهەڵەیدا برد ، کە تورکیای بۆ چەندین فرسەخ لەروی ئابوری وسیاسیەوە بەرەوداوە بردەوە... بەهۆی پێڕۆکردنی سیاسەتە چەوتەکەیەوە لەدەرەوە وناوەوەدا سەرمایەی بێگانە بەتایبەتی ئەوروپی و کەنداو بەپەلە وبەمایەی خۆیانەوە کشانەوە.. (٦٠) ملیارد دۆلاری داهاتی ساڵانەی سێکتەری گەشتیاری بەهۆی تەقینەوە و بەئامانجکردنی گەشتیارانی بیانیەوە لەدۆخی نەبوندایە وکۆتایی هات.. لەولاشەوە ئاکەپە جگەلە شەڕکردن لەناوەوە ودەرەوە هیچ پلانێکی تری نیە .

جا هاتنی سوپای تورک بۆ باشیک لەسەردەمی دەسەڵاتی ئاکەپەدا بۆ گەڕانەوەی زەرەر لەنیوەیە، لەم رۆژانەدا ئەردۆغان وسەرانی ئاکەپە بەخۆیاندا چونەتەوە ، کە هەڵەی ستراتیژیان کردوە لەساڵی ٢٠٠٣ ، کەبەشداری هاوپەیمانان نەبونە لە ڕوخاندنی ڕژێمەکەی سەدامدا وڕێگریان کرد لە هیزەکانیان ، کەخاکی تورکیاش بەکار بهێنن ، بۆ یە ئێستا جارێکیتر ئەردۆغان دەیەوێ پشکی بەرکەوێتەوە لەموسڵدا بەبێ پرس وهاتوە وەکو خاوەن ماڵ بێ ئەوەی بەشداریکردبێ لەگەڵ هێزەکانی هاوپەیمانیدا بۆ نەمانی داعش هاتوە دەڵێ (ئێمە ئەوە دەخوێنینەوە ، کەدەیزانین) مەبەستی ئەوەیە لەکاتی دابەشکردنەوەی عێراقدا بەسەر(٣) ببێتە فیگەری یەکەمی ناوچە سوننیەکان، کەلەبنچینەدا ئەم پرۆژەیە وەکو شەڕی عێراق وئێران پرۆژەیەکی سعودیە.. (٨) ساڵ ئێران و عێراقی پێ شەکەت وکەلالەکرد ، ئێستاش نۆرەی تورکیایە . بەدڵنیاییەوە تورکیا دۆڕاوی ئەم شەڕە دەبێ ، چونکە لەدەرەوەی سنورەکەی ئێستایەتی وخەڵکی عێراقیش ،کەمایەتیەکی کەم نەبێت تورکیا بەداگیرکەری کۆن ونوێ دەزانن.
 

ماڵپەڕی هۆشیار ئەوڕەحمان