تاکی کورد و
نالێبووردەیى.
حەمەی ئەحمەد رەسوڵ
لە کۆمەڵگاکەماندا، کولتوری نەریتخوازی، خێڵەکی، ئایینی سەردەستن و
بەدرێژایی مێژوو کوشت و بڕ بەرکەماڵ بووەو دەرەنجام رۆحی تۆڵەسەندنەوە
لە هزرو دەروونی تاکی کورددا زاڵبووە. دیاردەیەک سەروەر بووە کە
لێبوردن لە بەرامبەری نەیار و زاڵم ترسنۆکی و تەسلیمبوونی بە بکەرەکەی
بەخشیوە، بۆیە تۆڵەسەندنەوە و فەرهەنگی نالێبوردەیی بە کردەوەیەکی
پاڵەوانانەو پیاوانە حسێبی بۆ کراوە! بە پێی بۆچوونی هەریەک لە
بیرمەندان (جۆن لۆک و کانت) لێبوردەیی- کۆمەڵایەتی نێوان تاکەکان
بەستراوەتەوە بە لێبوردنی ئایینیەوە، بەو واتایەی هەر ئاینێک لە
گوتارەکانیدا لێکبوردن و پێکەوەژیانی لەگەڵ جیاواز و ناکۆکەکاندا
قبوڵکرد و بە ئەرک و فەرزێکی ئایینی لە قەڵەمدا، ئەوا رۆحی
تۆڵەسەندنەوەو شەڕانگێزی کەمترو کاڵتر دەبێتەوەو ئاشتیخوازی و
پێکەوەژیانی ئاشتیانەو یەکترقبوڵکردن فەراهەم دەبێت!
بەڵام با بزانین هۆکارە هەرە گرنگەکانی کولتوری نالێبوردەیی لەنێو
کۆمەڵگای کوردیدا بۆچی دەگەڕێتەوەو فاکتەرەکان چین؟ گرنگترین هۆکار بۆ
نەبوونی گیانی لێبوردەیی و پێکەوەژیان، خۆشەویستی و پەرەستنی دەسەڵاتە،
ئەوانەی کە تینووی دەسەڵاتن، ئامادە نین لەگەڵ لایەن و کەسانی تردا
بەشیبکەن، ئەوانە لە هاوبەشکردن بێزارن، لەکاتێکدا یەکێک لە
پێویستیەکانی لێبوردەیی ئەوەیە کە بەشێک لە دەسەڵات بە ئۆپۆزسیۆن و
رکابەرەکانیان بدرێت. هەروەها ئایدۆلۆژیاو دیماگۆگییەت هۆکارێکی
دیکەیەو هەوادارەکانیان دەڵێن: لێبوردەیی دەبێتە هۆی بڵاوبوونەوەی
نائارامی و بێسەروبەرەیی، ئیتر بەم بیانووەوە دژی لێبوردەین، ئەم گروپ
و چین و توێژانە، بۆ سەردەستکردنی مەزهەبێک یان نەژادو ئیتینیەک یان
پیاوانی ئایینی یان دەستەبژێرێک لە سیاسەتمەداران و حیزبێک دەیانەوێت
ئیرادەی خۆیان بەسەر زۆرینەدا بسەپێنن، دەیانەوێت کۆمەڵگا هاوڕەنگ و
هاودەنگ و چوونیەک بێت، نایانەوێ بەپێچەوانەی خەڵکی دیکە بیر بکەنەوە،
وەک چۆن نایانەوێ خەڵکیش بە پێچەوانەی ئەوانەوە کار بکاتەوە. وادەزانن
هیچکەس دەستی نەگەیشتوەتە هەموو حەقیقەت و راستییەکان و رەخنەگرتن لە
راستی و حەقیقەتەکانی خۆیان بە دژو دوژمنی خۆیان و میللەت دەزانن! لە
کۆمەڵگایەکدا کە حیزبی شمولی حوکمی دەسەڵات دەکات، لێبوردەیی بە لە
دەستدانی بنچینەکانی بیروباوەڕو بە دەستشۆرین لە بەها و بنەما
بیروباوەڕییەکان لە قەڵەمدەدەن، بە لە دەستدانی بەهای ئەخلاقی و
ناپیاوی و سەرشۆڕی دادەنێن. بۆیە مرۆڤی عەقائیدی و ئایدۆلۆژی و
دیماگۆگی و پەڕگیر (ئوسوڵی)و خێڵەکی هەرگیز ناتوانن پابەند بن بە چەمکی
لێبوردەییەوەو لە بورجی عاجی دانیشتوون و سازش لە گەڵ چەمکێکیتردا
دەکەن کە بریتییە لە تۆڵەسەندنەوەو یەکتر سڕینەوەو بەرامبەری جیاواز
کوشتن.
شاعیری مەکسیکی ناودار (ئۆکتاڤیۆپاز) زۆر راشکاوانە رایدەگەیەنێ کە (خۆ
بەگەورە زانین و خۆپەرستی) هۆکاری هەرە گرنگن بۆ دەستەبەرنەکردنی چەمکی
لێبوردەیی و رۆحی پێکەوەژیانی جیاوازەکان لەڕووی ئایین و نەتەوەو زمان
و ئایدۆلۆژیاوە لە یەک کۆمەڵگادا. داخیگرانم، بۆ ئێمەی کوردیش کە
زەمینە زۆر خۆشەو ئامادەکراوە کە تاکەکانی ئەم کۆمەڵگایە، ئاڕاستەکانی
هەلومەرجی کولتوری و ئایینی و سیاسی بگاتە نێو چەقی خێزانەکانیان و
رۆژانە ئەو دروشمە ژەهراویانە بڵێینەوە کە دەڵێت "تۆڵە بەسەبرە ئەمما
بە زەبرە) یان یاسا شڕو خراپەکەی حاموڕابی کە دەیگووت: "چاوێ بە چاوێ،
ددانێ بە ددانێ"بۆیە ئامادە نین تاقە یەک قسە لەیەکتر قبوڵ بکەین چ جای
زللەکەی حەزرەتی عیسا.! بەڵام دەبێت گەشبینانە بڵێین "ئێمەش پێویستە
هەوادارو قوتابی سپینۆزای فەیلەسوف بین کە وتوویە: دەبێ گەشبین بین
بەرامبەر بە ئادەمیزادو هەرگیز لە بیرمان نەچێت کە مرۆڤەکان رۆڵەی یەک
دایک و باوک ئەگەر ئێمە بتوانین بە چاوی هاوڕەگەزەکانی خۆمان تەماشای
دونیا بکەین، ئەوەندەى دیکە کوشتارو خوێنڕێژی کەمتر دەبێتەوە. دەبێت
چۆن ژیاندۆستین و خۆمان خۆشدەوێت، ئاوەهاش ژیان و خودی مرۆڤەکانی
هاوڕەگەزی خۆمان خۆشبووێت. بەو ئاواتەوەی کە تاقە یەک رۆژی ساڵ تەرخان
بکەین بۆ لێکبووردن لە نەیارو دوژمنەکانمان و ئەوانیش داوای گەردن
ئازادی و لێبووردنمان لێبکەن..!
|