تاکی کورد و نالێبووردەیى.

حەمەی ئەحمەد رەسوڵ

لە کۆمەڵگاکەماندا، کولتوری نەریتخوازی، خێڵەکی، ئایینی سەردەستن و بەدرێژایی مێژوو کوشت و بڕ بەرکەماڵ بووەو دەرەنجام رۆحی تۆڵەسەندنەوە لە هزرو دەروونی تاکی کورددا زاڵبووە. دیاردەیەک سەروەر بووە کە لێبوردن لە بەرامبەری نەیار و زاڵم ترسنۆکی و تەسلیمبوونی بە بکەرەکەی بەخشیوە، بۆیە تۆڵەسەندنەوە و فەرهەنگی نالێبوردەیی بە کردەوەیەکی پاڵەوانانەو پیاوانە حسێبی بۆ کراوە! بە پێی بۆچوونی هەریەک لە بیرمەندان (جۆن لۆک و کانت) لێبوردەیی- کۆمەڵایەتی نێوان تاکەکان بەستراوەتەوە بە لێبوردنی ئایینیەوە، بەو واتایەی هەر ئاینێک لە گوتارەکانیدا لێکبوردن و پێکەوەژیانی لەگەڵ جیاواز و ناکۆکەکاندا قبوڵکرد و بە ئەرک و فەرزێکی ئایینی لە قەڵەمدا، ئەوا رۆحی تۆڵەسەندنەوەو شەڕانگێزی کەمترو کاڵتر دەبێتەوەو ئاشتیخوازی و پێکەوەژیانی ئاشتیانەو یەکترقبوڵکردن فەراهەم دەبێت!

بەڵام با بزانین هۆکارە هەرە گرنگەکانی کولتوری نالێبوردەیی لەنێو کۆمەڵگای کوردیدا بۆچی دەگەڕێتەوەو فاکتەرەکان چین؟ گرنگترین هۆکار بۆ نەبوونی گیانی لێبوردەیی و پێکەوەژیان، خۆشەویستی و پەرەستنی دەسەڵاتە، ئەوانەی کە تینووی دەسەڵاتن، ئامادە نین لەگەڵ لایەن و کەسانی تردا بەشیبکەن، ئەوانە لە هاوبەشکردن بێزارن، لەکاتێکدا یەکێک لە پێویستیەکانی لێبوردەیی ئەوەیە کە بەشێک لە دەسەڵات بە ئۆپۆزسیۆن و رکابەرەکانیان بدرێت. هەروەها ئایدۆلۆژیاو دیماگۆگییەت هۆکارێکی دیکەیەو هەوادارەکانیان دەڵێن: لێبوردەیی دەبێتە هۆی بڵاوبوونەوەی نائارامی و بێسەروبەرەیی، ئیتر بەم بیانووەوە دژی لێبوردەین، ئەم گروپ و چین و توێژانە، بۆ سەردەستکردنی مەزهەبێک یان نەژادو ئیتینیەک یان پیاوانی ئایینی یان دەستەبژێرێک لە سیاسەتمەداران و حیزبێک دەیانەوێت ئیرادەی خۆیان بەسەر زۆرینەدا بسەپێنن، دەیانەوێت کۆمەڵگا هاوڕەنگ و هاودەنگ و چوونیەک بێت، نایانەوێ بەپێچەوانەی خەڵکی دیکە بیر بکەنەوە، وەک چۆن نایانەوێ خەڵکیش بە پێچەوانەی ئەوانەوە کار بکاتەوە. وادەزانن هیچکەس دەستی نەگەیشتوەتە هەموو حەقیقەت و راستییەکان و رەخنەگرتن لە راستی و حەقیقەتەکانی خۆیان بە دژو دوژمنی خۆیان و میللەت دەزانن! لە کۆمەڵگایەکدا کە حیزبی شمولی حوکمی دەسەڵات دەکات، لێبوردەیی بە لە دەستدانی بنچینەکانی بیروباوەڕو بە دەستشۆرین لە بەها و بنەما بیروباوەڕییەکان لە قەڵەمدەدەن، بە لە دەستدانی بەهای ئەخلاقی و ناپیاوی و سەرشۆڕی دادەنێن. بۆیە مرۆڤی عەقائیدی و ئایدۆلۆژی و دیماگۆگی و پەڕگیر (ئوسوڵی)و خێڵەکی هەرگیز ناتوانن پابەند بن بە چەمکی لێبوردەییەوەو لە بورجی عاجی دانیشتوون و سازش لە گەڵ چەمکێکیتردا دەکەن کە بریتییە لە تۆڵەسەندنەوەو یەکتر سڕینەوەو بەرامبەری جیاواز کوشتن.

شاعیری مەکسیکی ناودار (ئۆکتاڤیۆپاز) زۆر راشکاوانە رایدەگەیەنێ کە (خۆ بەگەورە زانین و خۆپەرستی) هۆکاری هەرە گرنگن بۆ دەستەبەرنەکردنی چەمکی لێبوردەیی و رۆحی پێکەوەژیانی جیاوازەکان لەڕووی ئایین و نەتەوەو زمان و ئایدۆلۆژیاوە لە یەک کۆمەڵگادا. داخیگرانم، بۆ ئێمەی کوردیش کە زەمینە زۆر خۆشەو ئامادەکراوە کە تاکەکانی ئەم کۆمەڵگایە، ئاڕاستەکانی هەلومەرجی کولتوری و ئایینی و سیاسی بگاتە نێو چەقی خێزانەکانیان و رۆژانە ئەو دروشمە ژەهراویانە بڵێینەوە کە دەڵێت "تۆڵە بەسەبرە ئەمما بە زەبرە) یان یاسا شڕو خراپەکەی حاموڕابی کە دەیگووت: "چاوێ بە چاوێ، ددانێ بە ددانێ"بۆیە ئامادە نین تاقە یەک قسە لەیەکتر قبوڵ بکەین چ جای زللەکەی حەزرەتی عیسا.! بەڵام دەبێت گەشبینانە بڵێین "ئێمەش پێویستە هەوادارو قوتابی سپینۆزای فەیلەسوف بین کە وتوویە: دەبێ گەشبین بین بەرامبەر بە ئادەمیزادو هەرگیز لە بیرمان نەچێت کە مرۆڤەکان رۆڵەی یەک دایک و باوک ئەگەر ئێمە بتوانین بە چاوی هاوڕەگەزەکانی خۆمان تەماشای دونیا بکەین، ئەوەندەى دیکە کوشتارو خوێنڕێژی کەمتر دەبێتەوە. دەبێت چۆن ژیاندۆستین و خۆمان خۆشدەوێت، ئاوەهاش ژیان و خودی مرۆڤەکانی هاوڕەگەزی خۆمان خۆشبووێت. بەو ئاواتەوەی کە تاقە یەک رۆژی ساڵ تەرخان بکەین بۆ لێکبووردن لە نەیارو دوژمنەکانمان و ئەوانیش داوای گەردن ئازادی و لێبووردنمان لێبکەن..!