په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک

١١\١١\٢٠١٢

ته‌وه‌ری پیاوان لە روانگەی ژنانی یەکسانییخواز. - ٢٩ -:

ناڵە عەبدولڕحمان:

دەسەڵاتداران و رێکخراوەکانیش پشکیان لەو تاوانکارییە هەیە.

بەقەد ئەوەی کێشەم لەگەڵ ستراکتۆرەکان هەیە لەگەڵ خێزانەکەم نیمە.  

سازادانی: پایزە ئەحمەد  

 

 

لەوڕۆدا زۆربەی پیاوان - هەر یەکەو بە گوێرەی بیروباوەڕی خۆی - بە گفتار دان بە یەکسانیی نێوان ژنان و پیاواندا دەنێن.. بەڵام بێجگە لە کەمایەتییەکی زۆر کەمیان زۆربەی هەرە زۆریان لە رەفتاردا پیاوسالار و چەوسێنەرن! بە بەدووداچوونی ئەوەی کە ئایە کێشەکان و هۆکارەکان چین؟ بەو چەند پرسیارە پەیوەستدارە ژنان دەدوێنین:

 

پایزە ئەحمەد: ئایە خودی پێکهاتەی سروشتی پیاو وەک رەگەزی نێر پیاوان بەو جۆرە ئافەریدە دەکا؟ یان ئەوە دابونەریت و دین و دەسەڵاتە پیاوان بەو شێوەیە بەرهەم دەهێنن کە هەن، یان هەردوو هۆکار هەر یەکەو بە ئاست و جۆرێک کارتێکردنی خۆیان هەیە؟

 

ناڵە عەبدولڕەحمان: • هەموو ئەو ئامرازە مرۆڤکردانە کە هەر یەکەو بە پرەنسیپى جیا جیا و تایبەت و بەرژەوەندیی دیارکراوى ئاراستە و هزرێکی (مەوسوب) خزمەت بە رەوشى پیاوسالاریی دەکەن و پرۆسێسى گوێرایەڵیی ژن درێژە دەدەن...  لەو فاکتەرە زەقانەش: ئایدیۆلۆژیا، نەریت، پەیمانگا کۆمەلایەتى و سیاسییەکان بە گشتیی.. لە سەرووى هەموو (گریدیەنت)ەکانەوەش کە پێم وایە سەرەکییترین کارێکتەرى بژیێنى دەسەلاتى پیاوسالاریی: ئاستى هۆشیاریی و ئامادەنەبوونى بۆ قوربانییدان (خودى ژن خۆى)ەتی... • لە ئەفسانەکاندا باسى پێکهاتەى جەستەى پیاو بە بەراوردى جەستەى ژن دەکرێ بەوەى جەستەى یەکەمیان لەوەى دووەمیان گەورەتر و ئێسک و ماسولکەکانیان پتەو و بەهێزترە، ئێ خۆ ژن دەتوانێ بە هۆى ئازارەکانیەوە یان تایپى هەمەجۆرى توندوتیژیی و کۆسپ خستنەبەر رێگەی هەنگاونانیەوە ئەرکى ئەوە بێ بیرى بەهێزتر بێ لە جەستەى بەهێزى پیاو. گەرچی ئەو گوزارەیە بۆ (کۆنتێمپۆرەر) واتایەکی ئەوتۆ نادا بەدەستەوە.

 

پایزە ئەحمەد: ئایە تەنیا پیاوان هۆکاری ئەو باری چەوسانەوەی ژنانن یان ژنانی ناهۆشیار و دەستەپاچەش رۆڵی خۆیان هەیە لە درێژەدانی ئەو بارەی خۆیان؟ چارە چییە.. یان چاکترین رێیەکانی چارەسەر چین لەو رووەوە؟

 

ناڵە عەبدولڕەحمان: نەخێر، تەنێ پیاوان هۆکار نین بەلکو بەشى زۆرى ئەو سووچبارییە خودى ژن خۆیەتى.. خودى ژن و دەستى ژن بە رادەیەکى زۆر پشکدارە لە فۆرمى بکەرى راستەوخۆ، ئەگەر بکەرى راستەوخۆش نەبێ، ئەوە (هاریکار و هاندەر و... هتد)یە.

 

پایزە ئەحمەد: هەر کەسێک لە ناخەوە بەو ژنکوژییە زۆرەی ئەو دواییانە رادەچڵەکێ یەکسەر پەنجەی تاوانکاریی بۆ حکومەت و تەواوی دەسەڵاتداران رادەکێشێ، بەڕێزت لەو بارەوە چ دەبێژی؟

 

ناڵە عەبدولڕەحمان: دەسەڵات و حکومەت و رێکخراوەکانیش بە گشتیى پشکیان لەو تاوانکارییە هەیە بەوەى دەبێ دەسەڵاتى یاسایى یان دادیى دەزگەیەکى تایبەتمەند بە لێکۆڵینەوە لە کەیسى ژنانى هەڕەشلێکراو بە مەترسیى جۆراوجۆر بکۆلێتەوە (بە رێوشوێنى خێرا و گونجاو و سزاى توند و خێرا بۆ بکەرانى تاوانى تایبەت بە رەگەزى مێینە و بە گەرەنتى و (بەیڵ)ى مرۆیى و ماڵیى). بە داخەوە چونکە ژن پەناگایەکى ئەوتۆى نییە و لە هەمان کاتدا خاوەن دەستمایە و سەرمایەى دیارکراوى خۆى نییە (تێزى مارکسیست و ئاراستە کۆمۆنیستیەکان جەختى زۆریان لە فاکتەرى ئابووریی کردۆتەوە، تێزى بۆنگەر (bonger theory) کە تێزێکی دیکەى نوێیە لەسەر هەمان بنەماى مارکس و ئەنگلس لە هۆکارى تاوان دەکۆلیتەوە من لێرە بە هۆکارى لاوازى ژنیشى دەزانم وەک ئەوەى فێمێنیزمى مارکسیست واى بۆ دەچی) ناتوانێ بەرگریی لە خودى خۆى یان تەنانەت گوزارشت لە ئازار یان لە کەیسەکەى خۆشى بکا، یان لە کاتى خۆیدا بەلگەى دیارکراو و دروست وەدەست بهێنێ، ئەوەتە زۆر جار ئامادە نییە کێشەى ناو خیزانێکى داخراو بباتە دەرەوە نەوەک دەوروبەر بە لادەر و بەدڕەوشت و نەشیاو لە قەڵەمى بدەن، چونکە ئەوەندەى رەگەزەکەى دیکە دەروازەى بوارەکانى لەبەردەم والایە و دەتوانى بیانوو یان پاساو بهێنێتەوە تەنانەت بگرە بۆ کوشتنى ژنیش بە پاساوى (نامووس)پارێزیی چ جاى ئەوەى بە ئاسانیی لەکەدارکردنى لە لایەن تاکى دەرەوەى خێزانیش بگرە، ژن بۆى نالوێ یان باوەرى پێ ناکرێ چونکە وەک ئاماژەم پێکرد نە خاوەن ئەو سەرمایەیە پارێزەرى تایبەتیى هەبێ نە خاوەن پەناگە و شێلتەرە بۆ پارێزگارییکردن لە گیان و شکۆمەندیی خۆی، کەچى پیاوان هەرنا ئەگەر بێ پووڵیش بوون بە حیکایەتى بەناو بەدرەوشتیی ژنان و (نامووس)کڕینەوە خەلکى لە خۆیان کۆدەکەنەوە و بڕوایان پێ دەهێنن، ئیدى کە ژنیش بە تەنیا دەمێنێتەوە ژیان وێرانەیەکە و ناچارە بە ئاسانیی خۆى بەدەستەوە بدا یان خودى خۆى بە هەر شێوازێک بێ لەناو ببا.


پایزە ئەحمەد: لەبەرچی ژنان زۆر بە کەمیی بەشداریی لە رێکخراوەکانی ژنان دەکەن؟ یان لەبەرچی زۆربەی زۆری ژنان رێکخراوەکانی ژنان بە پشتوپەنای خۆیان و داکۆکیکەر لە ماف و ئازادییەکانیان نازانن؟ ئایە ئەوەش بە هۆی دەستتێوەردانی پیاوانە؟ ئایە بەڕێزت بە باشتری نازانی رێکخراوی ژنان لە ژنان و پیاوانی یەکسانییخواز پێکبێ؟

 

ناڵە عەبدولڕەحمان: زۆربەى هەرە زۆرى رێکخراوەکانى ژنان دەستێکى باڵاى خەرجییداریی جۆرێک لە جۆرەکانى هەڵگرى دروشمی ستراکتورى کۆمەڵگەی نێرسالارییان لە پشتە، باشترە روونتر بڵیم هەر حیزبێک چۆن لە پەیڕەو و پڕۆگرامکارییەکەی ئەندام بۆ بەردەوامبوونى بەرژەوەندییە جەماوەرییەکانى رێکبخا هەر ئاوەهاش دەیەوێ ژنان بە جیا لە خانەخانەى دیوارى رێکخراوێک یان بە ناو یەکەیەکى حیزبیی ئامانجدار کۆ بکاتەوە کە بەوەش ئەوەندەى ئامانجى ناڕوونى سیاسیی حیزبەکەى دەپێکێ مەسەلەى ژن نا.

 

پایزە ئەحمەد: خۆت وەک ژن تا چەند لە بەرانبەر هاوسەر یان باوک و برا یان هەر نێرێک کە لەگەڵی دەژی لە چەوسانەوەی پیاوسالاریی رزگار بووی؟ کێشەکان چین کە تا ئێستا خۆت یان خۆت لە چوارچێوەی ژنان بە گشتیی بە تەواویی لە بندەستی پیاوانی کۆنەپەرست و چەوسێنەر یان سیستەمی پیاوسالاریی ئازاد نەبووی؟ رێگەچارەکانت چین؟
 

ناڵە عەبدولڕەحمان: دەتوانم ئەوە بڵێم تا ئەو رادەى ئەوەى کە خۆم بڕوام پێیتی، ئەگەرچى جیا لەوەى بینین لە خێزان بۆ خێزانیکى دیکە گۆڕاوە و بگرە ئەوەشیان مەحاڵە تەنانەت ئەندامانى چوارچێوەى یەک خێزانیش وەکو یەکدى بیربکەنەوە و هەڵسوکەوت بکەن، لێ ئەوڕۆ ئەوەندەى خەڵکى دەرەوەى خێزانەکەت کێشە و قسەى بێ بنەما بۆ ژنانى چالاک (دیارە مەسەلەکە بۆ ژنانى دیکە جیاوازترە) رێکدەخا خێزانەکەى خۆى نا. من وەکى ژنێکى رۆژهەڵاتیی کێشەم لەگەڵ خێزانەکەى خۆم نییە بەقەد ئەوەى کێشەم لەگەڵ ستراکتۆرەکان هەیە، زۆر جار کێشەى قووڵى ئامانجى بنچینەدار مرۆڤ بەهێزتر و رق ئەستوورتر دەکا لەوەى بە پێچەوانەوە بیڕووخێنێ، پێموایە کە دەبێ ئیرادەى ژن وەک پۆلا بێ ئەگەرچى دواى هەر کێشەیەک مرۆڤەکان بە گشتیى پێویستیان بە بێدەنگییەکى کاتیى و قووڵ دەبێ... لێ ئەوە واتای رووخان نییە بەلکو رەنگە واتایەکی دیکە هەڵبگرێ لە شێوەى بیرکردنەوە بە پیلان و نەخشەڕێژییەکى دوور و ناوازەتر بۆ بڕینى مەوداى ئامانج.

 

ماڵپه‌ڕی ناڵه‌ عه‌بدولڕه‌حمان

 

_________________________________________________

لینکی وەڵامەکانی هەموو بەشداربووەکان: www.emrro.com/teweripiyawanle.htm

 

 

 

 

په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک