|
١٤\١٠\٢٠٢٤
تورکیا و کورد:
ئاشتی یان مانۆڕێکی تری سیاسی.
ئەرسەلان مەحمود
لە ماوەی چەند ڕۆژی ڕابردوودا، هەواڵی گەڕانەوەی تورکیا بۆ پرۆسەی
ئاشتی لەگەڵ کورد سەرنجی چاودێرانی سیاسی ڕاکێشاوە، ئەم هەنگاوە دوای
دە ساڵ لە پشتگوێخستنی پرۆسەکە، پرسیاری زۆری دروستکردووە سەبارەت بە
هۆکارەکانی و ئەگەری سەرکەوتنی.
هۆکارەکانی گەڕانەوە بۆ پرۆسەی ئاشتی.
١. مەترسی ئاڵۆزییەکانی ناوچەکە: بارودۆخی ئاڵۆزی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست،
بەتایبەت ئەگەری هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران، دەکرێت کاریگەری لەسەر
کوردەکانی باکور هەبێت، ئەمەش وادەکات تورکیا هەوڵی کۆنترۆڵکردنی
دۆخەکە بدات لە ڕێگەی دەستپێکردنەوەی گفتوگۆوە.
٢. گۆڕینی دەستوور: ئەردۆغان دەیەوێت دەستووری تورکیا بگۆڕێت و پێویستی
بە پشتگیری پارتە کوردییەکان هەیە، ئەمەش دەکرێت هۆکارێک بێت بۆ
نزیکبوونەوەی لە پارتی دەم.
٣. فشاری نێودەوڵەتی: لەوانەیە فشاری وڵاتانی ڕۆژئاوا و ڕێکخراوە
نێودەوڵەتییەکان ڕۆڵیان هەبێت لە بڕیاری تورکیا بۆ گەڕانەوە بۆ پرۆسەی
ئاشتی.
ئاستەنگەکانی بەردەم پرۆسەکە.
١. بێمتمانەیی: ساڵانێکی دوورودرێژ لە ملمڵانێ و پشتگوێخستنی پرۆسەی
ئاشتی بێمتمانەیی قووڵی دروستکردووە لە نێوان هەردوو لایەن.
٢. چارەنووسی گەریلاکانی پە_کە_کە: یەکێک لە گرفتە سەرەکییەکان چۆنیەتی
مامەڵەکردنە لەگەڵ گەریلاکانی پە_کە_کە، ئەمە خاڵێکی هەستیارە کە
پێویستی بە چارەسەرێکی وردبینانە هەیە.
٣. داواکارییە سەرەکییەکانی کورد: چەسپاندنی ناسنامەی کورد لە دەستووری
نوێی تورکیا و بەشداریکردنی هەموو لایەنە کوردییەکان لە پرۆسەکەدا
داواکاری سەرەکین کە پێویستە تورکیا وەڵامیان بداتەوە.
ئایا ئەردۆغان ڕاستگۆیە؟
پرسیاری سەرەکی ئەوەیە: ئایا ئەردۆغان ڕاستگۆیە لەم هەنگاوەیدا یان
تەنها مانۆڕێکی سیاسییە؟ لێرەدا چەند خاڵێک هەیە کە دەبێت لەبەرچاو
بگیرێن:
١. پێشینەی سیاسی: ئەردۆغان پێشتریش هەوڵی دەستپێکردنی پرۆسەی ئاشتی
داوە، بەڵام سەرکەوتوو نەبووە، ئەمەش گومان دروست دەکات سەبارەت بە
نیازی ڕاستەقینەی ئەمجارەی.
٢. بەرژەوەندی سیاسی: گۆڕینی دەستوور و پێویستی بە پشتگیری کورد دەکرێت
هۆکاری سەرەکی بێت بۆ ئەم هەنگاوە، نەک باوەڕی ڕاستەقینە بە پێویستی
چارەسەری کێشەی کورد.
٣. فشاری دەرەکی: ئەگەر ئەم هەنگاوە تەنها بۆ کەمکردنەوەی فشاری دەرەکی
بێت، ئەوا لەوانەیە درێژەی نەبێت.
گرەنتییەکان چین؟
هیچ گرەنتییەکی تەواو نییە بۆ سەرکەوتنی ئەم پرۆسەیە، بەڵام چەند
فاکتەرێک هەن کە دەکرێت یارمەتیدەر بن:
١. چاودێری نێودەوڵەتی: بەشداری و چاودێری لایەنی سێیەمی نێودەوڵەتی
دەتوانێت متمانە دروست بکات و پابەندبوونی لایەنەکان زیاتر بکات.
٢. هەنگاوی کردەیی: پێویستە تورکیا هەنگاوی کردەیی بنێت، وەک
ئازادکردنی ئۆ.جە.لان و زیندانییە سیاسییەکان و دانپێدانان بە مافە
سیاسی و کولتووری و زمانییەکانی کورد.
٣. بەشداری فراوان: بەشداریپێکردنی هەموو لایەنە کوردییەکان و
ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی دەتوانێت پشتگیری فراوانتر بۆ پرۆسەکە
دروست بکات.
کۆتایی.
گەڕانەوە بۆ پرۆسەی ئاشتی هەنگاوێکی گرنگە، بەڵام پێویستی بە کاری زۆر
و نیازپاکی هەردوو لایەن هەیە. چاودێریکردنی وردی پێشهاتەکان و
هەڵسەنگاندنی کردەیی هەنگاوەکانی تورکیا زۆر گرنگە بۆ تێگەیشتن لە
ئاراستەی ڕاستەقینەی ئەم پرۆسەیە، تەنها کات دەتوانێت نیشانی بدات ئایا
ئەمە دەستپێکی قۆناغێکی نوێیە یان تەنها مانۆڕێکی کاتییە.
ماڵپه‌ڕی ئه‌رسه‌لان مه‌حمود
|
