٢٤\٨\٢٠٢٤

خۆنمایشکردنی ''ئیماندار''ان.

هاوڕێ نەهرۆ        

 
خۆنمایشکردن لە گرێی کەمبوون و شەیدابوونی خۆد (نیرگسیەت)ەوە دێت، حەزی خۆنمایشکردن لەگەڵ پەیدا بوونی مرۆڤەوە لە دایک دەبێت لە قوناغی هەرزەکاری دەگاتە لووتکە، دواتر ئەم حەزە لە کەسێکەوە بۆ کەسیکی دی جیاوازیی هەیە، ئەم حەزە لای پیاوانی ئاینی بەڕێژەیەکی زۆر بوونی هەیە، پیاوانی ئاینی خۆیان بە ڕابەرو رێپێشاندەری کۆمەڵگا دەزانن، گەرچی ڕادەی تێگەیشتنیان بەو ڕادەیە نەبێت بەڵام زمان درێژن بە رواڵەت بڕوایان بەخۆیان هەیە، لێرەدا پێویستە ئاماژە بە قسەیەکی برتراندرسل بکەین کە دەڵێ. گەمژەکان یەقینیان لایە بەڵام زیرەکەکان گومان بەڵی ئێمەی کونج و کاف کەر خاوەنی گومانین گومان لە زانین و زانست، گومان لە قەدەر، گومان لە وەهمی مەعریفی، گومان لە نهێنی و قووڵایی ژیان، گومان لە پروسەو میکانیزمی بەڕێوەچوونی گەردوون، زانست وەک دەریایەکی قووڵ وایە، هەر چەند مەلەوانی بزانی پەی بە بنی دەریاکە نابەی، تەمەن بەشی ئەوە ناکا دەست لە بنی دەریای زانست و زانیاری بدەیت، بەڵام یەقین لای پیاوانی ئاینی یە، پیاوانی میتافیزیکی، ئەوانەی هەموو شتی بە تەنافی ئایدیالیستی هەڵدەواسن، پیاوانی ئاینی وەک ماتماتیک چەند ژمارەیەکیان پێدراوە، ئەوان کوێرانە ئەو ژمارانە کاوێژ دەکەنەوە، پەی بە پروسەی قورسی ماتماتیک ولوغارتیمات نابەن، پیاوانی ئاینی لە وەزارەتی ئەوقاف و کاروباری ئاینی یەوە دەسەڵاتی قسەکردنیان پێ بەخشراوە، کەچی پێ لە بەڕەی خۆیان زیاتر ڕادەکێشن، دەمدرێژی ئەکەنە سەر دەوروبەر، لە رێگای مینبەر و تریبوونەوە شەڕی شەڕئەنگیزی بڵاو دەکەنەوە، بەتایبەتی هێرش دژ بە ئاینەکانی دی وەک ڕەش و سپی مامەڵە لەگەڵ دیاردەکانی ژیان ئەکەن، تیروانینی یەکلانەیان هەیە، داکۆکی لە هێڵی تایبەتی خۆیان دەکەن، لێرەدا (تقاطع) و یەکتر بڕین دێتەکایەوە لە نێوان ئاینێکی دیاریکراوو ئاینەکانی دیکە، تا ئێستا پیاوێکی ئاینی ڕاستەقینەم نەبینیوە، دانەبەزێتە سەر ئاینەکانی دی، مەزهەبەکانی دیکە، خەڵکی بێ باوەر، کەسانی ئەگنوستیسک. وەک لایەنی تیئۆری خەڵکی ئیماندار گوایا خەڵکی چاکن، درۆ ناکەن، دەست پاکن، داوێن پاکن، دزی ناکەن لە کاتێکدا پیاوانی ئاینی ئەم هەڵە دەقوازنەوە لەم رێگایەوە خۆیان نمایش دەکەن، گوایا هەقیقەتی ڕەها لای ئەوانە، ئەوان دەروون پاک و هاوڕەنگ و هاو دەنگن لەگەڵ دەسەڵاتی ئەستاندەری جیهانی، بۆیە گەرچی لە هەقیقەت دا وا نەبن، بەڵام دەیانەوێ بەو جۆرە خۆ نمایش بکەن وەک بڵێ ناز بەسەر خەڵکەوە دەکەن کە ئیماندارن لە کاتێکدا دەسەڵاتی ئەستانداری جیهانی لە یاسای (الوحدة والتنوع) بەرجەستە دەبێ، بەواتای یەکبوون و هەمەجۆری، دەسەڵاتە باڵاکان کۆکن لەسەر ڕاگرتنی باکگراوندی کۆمەڵگا کە بەلایەنی کەمی ژیان بە رێوە دەچێ، بەڵام لە هەمانکاتدا رێکەوتن و هەماهەنگی یەک هەیە لە سەر بازاری هەمەجۆری، لە ڕاستی دا پروسەی ژیان بە شێوەی میتافوری وەک بازار وایە، بازار دیالۆگ دەهێنێتە کایەوە، بازاڕ زمان دەپژێنێ، بازار خاوەن ڕای هەمەجۆرە، بازار خاوەن بەرهەم و کاڵای جیاوازە، بازار وەک چەمک ئەگەر سەرت لە نهێنیەکانی دەرنەچێ، واقت وڕ دەمێنێ، بازار یاسای تیایە مافی پیاوانی ئاینی و ئازادی لەش فرۆشیک وەک یەک دەپارێزێ.

لەبازاڕ و بەهای بازاڕ دا پیاوی ئاینی مافی ئەوەی نییە دەمدرێژی بکاتە سەر لەشفرۆشێک کە چەرمەسەری ژیان پاڵی پێوە ناوە لە بازاڕی چەوساندنەوە لەشی خۆ بفرۆشێ بەرانبەر نرخێکی هەرزان و دیاریکراو، پیاوی ئاینی دەبێ وەک شەمس تەبریزی بێ کەچۆن لە رۆمانی ئەلیف شەفەق بە نێوی چل ریسای عیشق داکۆکی لە لەشفرۆشێک دەکا بە ئاشکرا پەنای دەداو دەپارێژێ لە هێرشی گەمژەکان، ئەوانەی تەنیا نووکی لوتی خۆیان دەبینن، لەمبارەیەوە تورکیا باشترین نموونەی دەوڵەتداری یە سەبارەت بە روڵی پیاوانی ئاینی، لە تورکیا دا خوتبەی هەینی بە شێوەیەکی ناوەندگەرایی بەسەر ئیمام مزگەوتەکان دابەش دەکەن تیایدا دەستنیشانکراوە باسی چی بکەن و باسی چی نەکەن، شان بەشانی ئەمە لە تورکیا جامخانە هەیە لە (قەرە کوێ) بە واتای لادی ڕەش، جێگای لەشفرۆشانە، لە وڵاتی تورکیا بەپێ یاسا باجیان لێ وەردەگیری و دەپاریزرێن، گەرچی ئێمە لە نەرویج دەژێن، نەرویج وەک نەتەوەو نەژاد لەش فرۆشیان تیا نییە، ئەگەر لەشفرۆش هەبێ ئەو ئافرەتانەن کە لە وڵاتانی ئەوروپای رۆژهەڵاتەوە هاتوون لەبەر هەژاری و کەم درامەتی ناچارن ئەو ئیشە بکەن لەکاتێکدا بە نیمچە نهێنی ئەو کارانە دەکەن، ئەگەر پۆلیس پێیان بزانی سزایان دەدا لە رووی مادییەوە یان زیندانیان دەکا لە رووی جەستەییەوە. ئیمانداری وێڕای دیاردەی خۆنمایشکردن تیایە لە هەمانکاتدا توندڕەوی تیایە، هەندێ کەس لەو میانە خۆیان کردۆتە دەمڕاستی خودا، لە ژێر دروشمی (الامر بالمعروف والنهي عن المنکر) بەڕاست و چەپ خەڵک دەخەنە ژێر کۆنترۆڵ و دەسەڵاتی خۆیانەوە، فەرمان و حوکم دابەش دەکەن، بە ژن و پیاوی پیری پەککەوتەو نەدار دەڵێن، بۆ چی ناچی بۆ حەج ؟ بە بێ ئەوەی ڕەچاوی بارودۆخی تەندروستی و باری دارایی ئەو کەسانە بکەن، وا دەزانن پروسەی ژیان هەر ئیمانداریەو بەس، هەر دەسەڵاتی ئاینەکەی ئەوان بوونی هەیە لە وجود، نازانن هەشت ملیار مرۆڤ بە مناڵ و پیرەوە، بەژن و پیاوەوە لەسەر ئەم گەردوونە بێ پایانە دەژێن، کەواتە هەزارەها رێگای گەیشتن بە خوداوەند هەن، ژیان هەر ئیسلام و داعیش تیا نییە بە سمیڵ تاشین و بەردانەوەی ریش و لەبەرکردنی دیشداشەیەکی کورت قەتڵ و عامی ئاین و نەتەوەو مەزهەبەکانی دیکە بکەن، بە نێوی شەریعەتی ئیسلامەوە کە زادەی بیری دوورگەی عەرەبی یەو پێش هەزارو چوارسەد ساڵ هاتۆتە کایەوە، کاری ناڕەوا ئەنجام بدەن. من هەقم بەسەر داعشەوە نییە کە دروستکراوی ئەمریکاو ئیرانە یان ئەمریکاو ئیسرائیلە وەک بەعسیەکان دەڵێن، من باسی بەرهەمی ئەو پروژەیە دەکەم، وەک بەرهەمی دڕندەترین شێوازی رەفتاری نامرۆڤانە، گروپێک کە ئیسلامی کردۆتە بنکەی فیکری خۆی لەوێ یەوە پەیامی دڕندانەی خۆی جێ بەجێ دەکا، لەم میانەدا پیاوانی ئاینی لە وڵاتی ئێمە لە ژێر کاریگەری ئەم گروپانە دان، لە ژێر کاریگەری قاعیدەو بزوتنەوەی جیهادو (انصار الاسلام) دان، مەلای دەم تیژ هەن لە نموونەی مەلا کریکارو مەلا هەڵۆ و مەلا مەزهەر کە قسە دەکەن و ئەحکام دەرئەکەن کە بۆ ساتێ وادەرئەکەون کە ئەوان خاوەنی ئەم گەردوونەن، ئەم گەردوونە هەر بۆ ئەوان دروست کراوەو تەنیا جیگای ئەوانی تیا دەبێتەوە، یەکلایەنەو یەک ڕەنگ و یەک بۆچوون قسە دەکەن، بەشێوەیەک کە ڕەچاوی هەمەجۆری کۆمەڵگا ناکەن، کۆمەڵگای ئێمە چەشنی هەر کۆمەڵگایەکی دی خاوەنی فرەڕەنگی یە، خاوەنی بیروڕای جیاوازە، خاوەنی حاڵەت و دۆخی تایبەتی یە، وەک گوتم کۆمەڵگا چەشنی بازاڕێکی جەنجاڵە ساتەوەختی دەنگی دەفی دەرویشێک لە نێوەشەو لەگەڵ ساتەوەختی ئاە و نرکەی لەشفرۆشێک ئاوێتەو تێکەڵە، تەقە تەقی دەستی ئاسنگەرێکی زەحمەتکێش زۆر گرنگترە لە روڵی پیاوێکی ئاینی کە خاوەن وشەگەلی بێهودەو سەفسەتەیە، لێرەدا من نکۆڵی لە پەیامی ئاینی ناکەم کە لە بنەڕەتدا تەرخان کراوە بۆ ئاشتەوایی کۆمەڵایەتی بۆ پێگەیاندنی کەسان و کەسایەتی ئەستاندارو دەست پاک، بەڵام لەمە بترازێ خەڵک هەیە بە نەرینی کەڵک لە ئاین وەردەگرن، خۆنمایشکردنی ئیمانداران یەکێکە لەو دیاردانە لە کاتێکدا خۆنمایشکردنەکە دەبێتە هۆی پەیدا بوونی کۆسپ و تەگەرە لە پێش کاروباری خەڵک، رۆژێکیان لە نەرویج لە ئوفیسی کاروباری هاوڵاتیان چاوەڕێمان دەکرد، کابرایەکی سوماڵی دیشداشە لەبەر، بە دەنگی بەرز قورئانی دەخوێند، بە بێ ئەوەی ڕەچاوی ژینگە و ئەتمۆسفیری وڵاتێکی بیگانەی ئەوروپی وەک نەرویج بکا یان رۆژێکی دیکە لە گەڕکی پەنابەرانی نەرویج (گرونلاند) ڕانندەیەک لە کەناری جادەکە ئۆتۆمبیلەکەی ڕاگرتبوو بەدەنگی بەرز بانگی ئەدا، پێ دەچی نۆستالجیای ئاینی یی لە ڕادەبەدەر بەرز ببوەوە، یان رۆژێکی دیکە ڕانندەیەکی بێگانەی تەکسی هاووڵاتییەکی نەرویجی بۆ فروکەخانە دەبا لە رێگا ماشینەکە ڕادەگرێ و دەست ئەکا بە نوێژ کردن وەک دیارەدەیەکی خۆنمایشکردن بۆ ماوەیەکی چاک دوا دەکەوێ تا وەکو ئاکام کابرای نەرویجی لە کاتی هەڵسانی فرۆکەکە بەجێ دەمێنێ، ئەم دیاردەیە دەنگی دایەوەو رۆژنامەی نەرویجی باسی کرد، تەنانەت لە وڵاتی دانیمارک دیاردەیەکی نامۆ بە ڤدیو گیراو ئەویش نوێژ کردنی کابرایەکی موسڵمان، پێم وابوو هەر سۆماڵی بوو لە پێش هێڵی ئاسنی ترام بەرماڵی ڕاخستبوو نوێژی دەکرد لە کاتێکدا لەوانەیە ترامەکە خەڵکی تیا بووە بۆ دەوامی رۆژانە دەچێ یان لەو دەمە کارێکی زەرووری هەیە، ئەم دیاردە نامۆیەی خۆنمایشکردن لەگەڵ بەهاو مۆڕاڵی سیستەمی شارستانی نایەتەوە کە هەموو شتێکی لە کات و ساتی خۆیاندا جیبەجێ دەکرین، لەهەمانکاتدا کەس نابێتە کۆسپ لە پێش بەرژەوەندی گشتی کۆمەڵگا وەک ئەو نموونانەی کە لەسەرەوە باسم کردن.

٢٤\٨\٢٠٢٤ - ئۆسلۆ
ماڵپەڕی هاوڕێ نەهرۆ