٧\٣\٢٠١١

یەکەمین به‌رپرسیه‌تی لە ئەستۆی گەل خۆیدایە

که‌ لەبەردەم سەرۆکێکی نەزاندا بێده‌نگ و ملکه‌چه‌.

زمکان عەزیز   

قەزافی سەرۆکی لیبیا لە لێدوانێکیدا دیموکراسیەتی بە ( زعیم والکراسی ) پێناسە کرد و ماناکەشی والێکدایەوە کە زەعیم ھەمیشە لەسەرکورسیەکەیەتی .

ئەڵبەت ترس و سڵەمینەوەی لیبیەکان لە کتێبە سەوزەکەی قەزافی ھەمان ترسی کتێبی قورئانە لای خەڵکی ئیسلام کە لە ناوەڕۆکیشدا کتێبە سەوزەکەی قەزافی خاڵیە لە مەعریفە سیاسی و کۆمەڵایەتیەکان ، لەگەڵ ئەوەشدا ئەم پیاوە چل ساڵێکە پێشەوای عەقڵێتی ئەو ووڵاتەیە و تا ئێستاش ھەر ماوە .

سەرکردەکانی کوردیش لەسەر کورسیەکەی قەزافی قینج و قوت دانیشتون و کتێبی سەوز ئەنوسنەوە. کتێبە سەوزەکانی دەسەڵاتی کورد زۆرن لەوانە کتێبی سەوزی پەرلەمان و کتێبی سەوزی حوکومەت و کتێبی سەوزی نەمانی کورد کوژی نێوان دوو پارتەکەی تاڵەبانی و بارزانی و کتێبە ھەرە گەورەکەش کە تا ئێستا بۆیان تەواو نەبووە و ھەرگیز تەواو نابێت کتێبی سەوزی ژمارە سەد و چلە .

مادەی ژمارە سەد و چلی دەستوری عیراقی لای دەسەڵاتدارانی ھەرێم ھەمان ھاوشێوەی کتێبە سەوزەکەی قەزافیە ، جیاوزیەکەش ئەوەیە کە قەزافی کتێبەکەی ھێناوەتە بەرھەم و ترسی لەناو دڵی لیبیەکاندا چاندووە بەڵام مادەی سەدوچل ئەو تارماییە ترسناکەیە کە دەسەڵاتداران بە بیانوی ناسکی و نالەباری بارودۆخەکە و چاوەڕوانیەکی بێھودەیی و بێ کۆتایی بەو مادەیە سەرکوتی دەنگی ناڕەزایی خەڵکی ناوچە دابڕاوەکانی کوردستان ئەکەن .

دانانی دەستور و چاکسازی لە یاساکانی دەستوری ووڵاتانی دنیادا ماوەکەی لە شەش مانگ تێپەڕ ناکات و لە دوای دانانی دەستوریش ئەرکی جێبەجێکردنی یاساکان ڕاستە و خۆ دەستپێئەکات .

لە عێراقیشدا دوای دانانی دەستور ھەموو مادەکان کەم و زۆر کاریان پێکراوە ، تەنھا مادەی سەدو چل نەبێت کە ئێستا پەرلەمانی عێراقی لە ھەوڵی ھەڵوەشانەوەیدایە لەبەر ئەوەی ئەو مادەیە لە قازانجی نەتەوەیەکە سەرکردەکانیان خەریکی کارو کاسپی خۆیانن و ئەرکە نەتەوەییەکانیان بیرچووەتەوە .

لە کۆبونەوەیەکی ڕۆژنامەوانی شاری کەرکوک پێش چەند ڕۆژێک نێچیرەڤان بارزانی بە ناوی خۆی و دەسەڵاتی کوردەوە خەڵکی شارەکەی دڵنیا کردەوە کە کەرکوک موڵکی کورد و عەرەب و تورکمانە و ھاتنی ھێزی پێشمەرگەش کە لەدەرەوەی شار بارگەیان خستووە تەنھا بۆ پاراستنی شارەکەیە لە بشێوی و ئاژاوەگێڕی .

نێچیرەڤان لە دامەزراندنی دەسەڵاتی ھەرێمی کوردستانەوە یەکێک بووە لە سەرکردە دەرکەوتووەکانی ناو دەسەڵات و بە ناوی ڕێککەوتنە ستراتیژیەکەی نێوان ھەردوو پارتی سەرەکیەوە دووجار بووەتەوە بە سەرۆکی حوکومەتی ھەرێم ، ئەو ڕۆژە ڕووگەشی و دڵخۆشی بە نێچیر بارزانیەوە لە لێدوانەکانیدا نیشانەی ئەوە بوو کە تازە زانیبێتی کەرکوک شارێکی تری کوردە و تەنانەت لە ھەردوو جارەکەی کابینەی حوکومەتەکەیدا کەرکەک لە ھەموو ڕویەکەوە پشتگوێخرا بوو لەگەڵ گوێنەدانە مادەی سەدوچل و ھەموو پرەنسیبە نەتەوەییەکانی تری خەڵکی بێچارە و مافخوراوی کورد ، دوا بە دوای بیست ساڵ حوکمی دەسەڵاتی کورد و ھەشت ساڵ ڕزگار بونی شاری کەرکوک تازە نێچیر خیتابی ئەوە ئەدات با ئیتر ھەموو پارتەکانی کورد لە کەرکوک پێکەوە دانیشتنی ھەمیشەییان ھەبێت و یەگرتوو و یەک دەنگ بن .

ھەر یەک لە تاڵەبانی و بارزانیش لە چاوپێکەوتن و لێدوانەکانی ئێستا و پێش ئێستاشیان بۆ دۆسیەی کەرکوک لە میدیا جیھانی و ناوچییەکانەوە کەمتریان لە بانگەوازەکەی نێچیرەڤان نەکردووە و ئەوەندەش لە پێناو کەمکردنەوەی دەسەڵاتی یەکتر کاریان کردووە بۆ خزمەتگوزاری کەمایەتیەکانی عەرەب و تورکمان لە شارەکەدا ئەوەندە کاریان بۆ خەڵکە دەربەدەر و سەرلێشێواوەکەی کورد لە کەرکوکدا نەکردووە ، ئەوەش بوویە ھۆی سەرکەوتنی لیستی ئەلعێراقیە لە ھەڵبژاردنەکانی ئەمجارەی کەرکوکدا .

وەزیری پێشمەرگەی دەسەڵاتی کورد لە قوڵایی ھێزەکەیەوە دانی بەوەدا نا کە ئەو شارە جێنشینی کورد و عەرەب و تورکمانە و ھاتنی پێشمەرگە وەک پەرژینێکی قایم و ئەستور ئەو شارە لە گێرەشێوان ئەپارێزن . دڵنیاشی کردەوە کە بە خۆی و ھێزەکەیەوە ئامادەن لە ژێر چاودێری ھێزی عێراقی و فەرمانی دەوڵەتی عێراقیدا بن تا ئەو کاتەی شڵەژانی شار لە بشێوی ئارام ئەبێتەوە .

دەنگی سوپاکەی کورد ئەیسەلمێنێت کە مافی دەسەڵاتی کورد لە کەرکوکدا تەنھا پاسەوانێتیە و ھەرچی لە بڕیاری سیاسی و جوگرافی و ستراتیجێتی نەتەوەیی ھەیە کاری بەغداد و پەرلەمان و دەسەڵاتی عێراقیە .

خاکی جوولەکەکان لە مێژوودا کە بە ناوی ئەرزی کەنعانەوە بوو لە ئیسرائیلی ئێستا زۆر گەورەترە و بەشێک لە خاکی لوبنان و سوریا و ئەردەنیشی لەسەرە کەچی فەلەستینیەکان لە دوای وەرگرتنی مافی چارەنوس داوای دەوڵەتی سەربەخۆ ئەکەن و پێیان لەسەر قودسیش داگرتوە و بە پایتەختی خۆیانی ئەزانن ، بە مەرجێک مانای فەلەستین خۆی لە خۆیدا واتە جوولەکەستان .

مێژووش کڵێشەی خاکی کوردی سەلماندووە و ئێستاش بە پێی مادەی سەد و چلی دەستوری عێراقی وەک جوگرافیا و نفوس کەرکوک و ھەموو ناوچە دابڕاوەکانی تر ئەگەڕێنەوە ژێر باڵ و دەستی ھەرێم و کەرکوکیش ئەبێتە پارێزگای چوارەمی کوردستان.

کەچی لە ھەڵوێست و لێدوانەکانی نێچیر بارزانی و وەزیری پێشمەرگە و ھەردوو سەرۆکە کوردیەکەش کە تاڵەبانی و بارزانین دەرئەکەوێت کە بە تەنگ کەرکوک و ناوچە دابڕاوەکانی ترەوە نین و پاڵپشتی بڕیاری پەرلەمان و دەسەڵاتی عێراقین .

سەربازە ئەمەریکیەکان لە ناوچەکانی کەنداوی عەرەبی و عێراقدا بە ھۆی گەرمی ناوچەکەوە کە پێی ڕانەھاتون چاویلکەی ڕەش بەکاردێنن و لە کاتی فێنکی و سەرماشدا چاوەکنیان بەرەڵای ناو ڕووناکی ڕۆژ ئەکەنەوە .

لە چەند ڕۆژێکی پێشودا مەحمود سەنگاوی کە سەرکردەیەکی یەکێتی نیشتمانی کوردستانە بە چاویلکەیەکی ڕەشەوە لەبەردەم سوپاکەیدا بە لێداونێکی سەربازی ھەڕەشە ئامێزەوە لە کەناڵی تەلەفزیۆنی پارتەکەیەوە دەستوری عێراقی ھەڵتەکاند و لای خۆیەوە ئاڵای کوردستانێکی سەربەخۆی ھەڵکرد ، خیتابەکەی سەنگاوی دڵی خەڵک و خاکی کوردستانی ڕاچڵەکاند ، ئەوەی ئەو ووتی دەسەڵاتی ھەرێمی شەرمەزار کرد . خیتابەکەی مەحمود لای سەرۆکی یەکەمی کە تاڵەبانیە خەونێکی شاعیرانەیە و لای بارزانی سەرۆکی دووەمی گفتێکە لە کورەزا پێنج ساڵیەکەی وەرگرتووە و ھەر بە ئەویشی ڕاسپاردووە . دەنگۆی ئەوەش ھەیە مەحمود سەنگاوی لە لایەن پارتیەوە سزای ئەو لێدوانەی وەرگرتبێت .

کاتێک دەسەڵاتدارانی ھەرێم توشی ئیفلاس بوونی سیاسی ئەبن لەبەردەم سکاڵا و خۆپیشاندانەکانی خەڵکی کوردستان عەقڵێتی حیزبیان بۆ بەدیھێنانی دەسکەوتەکان ئیفلیج ئەبێت و خێرا ھەرێم و پەرلەمان و حوکومەت و کەرکوک و مادەی سەد و چل بە بیانو دێننەوە و ئەچن بە گژی تووڕە بونی خەڵکی کوردستاندا ، ئەوەش لە بیری خۆیان ئەبەنەوە ئەو ھەموو ساڵە دەسەڵاتی ھەرێم خۆی دەسبەرداری کەرکوک و ناوچە دابڕاوەکانی تر بوون و لە شۆڤێنەکانی ناو دەسەڵاتی عێراقی زیاتر بانگەشەی عێراقیەتی کەرکوک و ھەموو بەشە دابڕاوەکانی تری کوردستانیان کردووە .

لە تەقینەوەی خۆپیشاندانەکانی ئەم دواییەی خەڵکی ووڵاتانی عەرەب لە بەردەم دیوارە ئاسنینەکەی دیکتاتۆرێتدا کە ئێستا کوردستانیشی گرتۆتەوە دەسەڵاتی کورد عەقڵ و تاکتیکی سیاسی لەدەست داوە و پلانێکی واش لە ئارادا نیە کە شپرزییەکانیان کۆبکەنەوە واتە عەقڵێتێکی سیاسی یەگرتوو نیە لە نێوان ھەردوو پارتی دەسەڵاتداری کورد لەبەردەم ئەو ئاستەنگیانەی دێتە کایەوە لە پێشەلکاریەکانی مافی ئینسانی کورد و بەدینەھێنانی پەیمانەکانیان بۆ خەڵک و گەناندنی لەشی کوردستان بە گەندەڵیەکانیان چیتر توانایان نەماوە خۆیان و دەسەڵاتەکەیان ڕزگار بکەن ، ھەموو سەرکردەکان لای خۆیانەوە دان بە گەندەڵیەکاندا ئەنێن و بە بێ تاوان خۆیان پیشان ئەدەن ئاخر ئەوە لە بێدەنگی و ملکەچی خەڵکەوەیە پەتای گەندەڵی پێی ناوەتە ناو ھەموو ماڵێکەوە تەنانەت لە خیتابی دەسەڵاتەوە دەرئەکەوێت خەڵک خۆی بەرپرسیارە لە بڵاوبونەوەی پەتای گەندەڵی .

یان وەک قەزافی سەرۆکی لیبیا سەرکردەکانی دەسەڵاتی کوردیش بە زمانی فیشەک دیموکراسیەت بە (زعیم والکراسی) ئەخەنە مێشکی خەڵکەوە.

ماڵپه‌ڕی زمکان عه‌زیز