|
٢٤\٨\٢٠١٥
یۆنان:
دوو رەوتی راست
و چەپی ریفۆرمخواز لە ململانێی
چینایەتییدا!
- لە پەراویزی
دەسلەکارکیشانەوەکەی سپیراسدا -
موزەفەر عەبدوڵا
لە دەسپێکەوە پیویستە ئەوە بڵیین کە کۆمەڵگای یۆنان نەک هەر ئەم جەند
ساڵەو دەیەیە بگرە بە دریژایی میژویی سەرهەڵدانی کیشەو ستەمی چینایەتی
،لە سەردەمی سیستەمی کۆیلایەتیو کۆیلەداری یەوە تا ئەمرۆ ،یەکیک بوە
لەو کۆمەڵگایانەی کە خەباتو تیکۆشانی چینایەتی چینە چەوساوەکان لە دژی
جینە بالا دەستە جەوسینەرەکان دیاردەیەکی زەقو رونو ئاشکرا بووە.
کاریگەری ئەم ململانیو خەباتە لەهەمو بوارە فکری و سیاسی و ئابوری و
کۆمەڵایەتی یەکان رەنگی داوەتەوە.بە پیجەوانەی هەندی کۆمەڵگاکان کە ئەم
کیشەو ناکۆکیو ستەمو خەباتە زۆر جار زۆر شاراوە بووەو کێشەو ستەمەکانی
تربونەتە روکاری سیاسیو کۆمەڵایەتی کۆمەڵگاکان.بو نمونە لە ووڵاتانی
ئاسیاو ئەفریقا و ئەمریکای خوارو، سەرەرای بونی کیشەو ململانو ستەمو
خەباتی چینایەتی، بەڵام دەبینین کێشەو ستەمی نەتەوەیی و ئایینی و ...هتد
بۆتە هۆی ئەوەی کە کێشەو ململانو ستەمی جینایەتی بشاریتەوەو ئەو کێشەو
ستەمانە ببیتە پرسی سەرەکی یان.کە دیارە ئەمەش کۆمەڵی فاکتەری خۆی هەیە.
تا ئەو جیگایەی دەگەریتەوە بە هەلومەرجی سیاسی ئەمرۆی کۆمەڵگای
یونانەوە لە یەک دوو دەیەی ڕابردودا هیچ کۆمەڵگایەک وەک ئەم دوو شەقی
جینایەتی نەبوە بە ئاشکرا.وە خەباتو نەبەردی جینایەتی چینی کریکارو
تویژە ستەمدیدەکان بۆ کەمکردنەوەو تەنانەت کۆتایی هینانی کێشەو ستەمی
چینایەتی ئاوا نەبوتە پرسی سەرەکیو جەمسەربەندی روینەداوە.هەر ئەمەش
وایکردوە کە ئاستی ئاگایی جینایەتی جەماوەری کریکارو تویژە
کەمدەرامەدەکان باڵا بکات بۆ ئاسیتکی سیاسی . جەماوەر بگەنە ئەو ئاگایی
یە کە بۆ هەر جاکسازی یەکی ئابوری و کۆمەڵایەتی پیویستی بە ئاگایی
سیاسی یەوە دەبی لە سیاستەوە دەس پی بکریو دەخالەت بکری .جا خودی ئەم
ئاگایی یە جینایەتی یە کە وای کردوە باڵی چەپرەو بە هەمو رەوتەکانی
یەوە لە گۆرەپانی سیاسیدا باڵادەست پی . تەنانەت حزبە دەسەلاتدارە
لیبرالو سۆسیال دیموکراتو تەنانەت ناسیونالیستە سەرۆکانیش بە جۆریک
بانگشەی چەپرەویو سۆسیالستی بکەن.بەڵگەیەکی تری ئەم باڵا دەستی یەی
چەپو بزوتنەوەی سۆسیالیستی لەویدا نمونەی هەردو بەرەی سریزا- کە کۆمەلی
رەوتی سۆسیالیستی وردە بۆرژواو تەنانەت توخمەکانی سۆسیالیزمی کریکاری
مارکسیشی تیادا بەدی دەکری .ئەمە سەرەرای رەوتە چەپو سۆسیالیستی یە
باوەکانی چەند دەیەی رابردووی وەک حزبی کۆمۆنیستی یونانی لایەنگری
سۆڤیەتو سۆسیالیزمی دەولەتی کە ناوەرۆکەکەی مۆدیکی سەرمایەداری دەولەتی
یە. هاوکات رەوتە تروتسکی یەکانی نەیارانی سەرەتای سی یەکانەوەی
سۆڤیەتەوە کە بە پیجەوانەی رەوتو حزبە هاورەوتو هاوپەیمانەکانیانەوە کە
لە کەم وولاتی دونیان ئاوا مەیداندار بو بن.سەلمینەری ئەم بەڵگەیە
هەوڵو تیکۆشانەکانی حزبی شوعی یونانە کە هەر لەسەرەتای نەوەتەکانەوەو
ئالوگۆرەگەورەکانی ئەوروپای رۆژهەلاتو هەرەسی سۆڤیەتو ئیفلاسی زۆریک لە
حزبە شیوعێ یەکان بەڵام ئەم حزبە هەمیشە سالانە خەریکی کۆنگرەو
کۆنفرانسی ناوخۆیی و ناوچەیی و نیودەولەتی بووە، تەنانەت ئەوان دەستی
حزبە کۆمۆنسیتەکانی سۆڤیەتی پیشوشیان رادەکێشا بو ئەم کورو کوبونەوەو
کۆنگرانە.
بەڵام ئەم رۆڵو کاریگەری یەی چەپو بزوتنەوەی کریکاری و سۆسیالیستی
زیاتر لە دوای قەیرانی دارایی و ئابوری ساڵی ٢٠٠٨ وەدەرکەوت. ئەمەش هەم
بەهۆی قوڵبونەوەی ئەم قەیرانە لە یونان زیاتر وەک یەکیک لە ووڵاتانی
یەکیتی ئەوروپاو زۆنی یۆرۆ کە بیگومان خودی قەیرانی ئابوری پیشوتری
یونان خۆی فاکتەریکی تر بون بو زیاتر قولبونەوەی قەیرانە جیهانی
یەکە.هەلبەت هەمو ئەم قەیرانانە بونە فشاریکی گەورە لەسەر کریکاران و
تویژە ناوەنجی یە کەمدەرامەدەکانو تەنانەت ئیفلاسی زۆریک لە بانکو
پرۆژەو کۆمپانیاکان.جا ئەم دوو فاکتەرە یانی قەیرانی ئابوری ناوخۆیی و
دەرەکی و مەیدانداربونی چەپو بزوتنەوەی کریکاریو سۆسیالیستی، بەهەمو
رەوتەکانی یەوە، وایکرد ئەم هەلومەرجەی ئەمرۆ بیتە پیشەوە کە وا بکات
یونان بە جۆریک لە جۆرەکان وەک هەلومەرجی ئابوری و سیاسی و کۆمەلایەتی
دەیەیەی شەستو حەفتاکانی سەدەی نوزدەی ئەوروپا بە گشتی و فەرەنسا ی لی
بیت کە شۆرشی کۆمۆنی پاریسی سالی ١٨٧٠ ی تیا روبدات.یاخود وەک دوو
دەیەی یەکەمو دوەمی سەرەتای سەدەی بیستی ئەروپاو روسیای لی بی ،کە
کیشەو ململانیو ستەمو خەباتی جینایەتی گەییشتە لوتکەی خۆی وشۆرشی
ئۆکتوبەری ساڵی ١٩١٧ تیارویدا.بە تایبەتی ئەم بەراوردە بۆ دەروانی
رودانی کۆمۆنی پاریس زۆر هاوشیوەترە.جونکە ئەو دەورانەش لەهەمو
ئەوروپاو بە تایبەتی فەرەنسا توشی گەورەترین قەیرانی ئابورئ هاتبو کە
مارکس بە یەکەمین قەیرانی ریشەیی ئابوری سەرمایەداری دەناسینی.
لە لایەکی ترەوە هاوپەیمانی یەکی جەپو سۆسیالیستی هاوشیوەی سیریزا هەبو
کە سۆسیال ئەنارکییستەکان باڵا دەست بوون تیایدا.هاوکات لە جەنگی نیوان
فەرەنسا بە سەرۆکایەتی گیزۆ و بروسیای بیسمارک جەمسەربەندی یەکان لە
نیوان بالە راستە بۆرژوا لیبرالی و بالەکانی ترو رەوتە جەپو سۆسیالیستی
یەکان وەک ئەمرۆی هەلومەرجی یونان وابون لە زۆر روەوە.
ئەمرۆش بونی ئەندامەتی یونان لە یەکیتی ئەوروپاو زۆنی یورۆدا پرسییکی
ئالۆزی هەمو باڵە بوراژوایی یە لیبرلی و سۆسیال دیموکراسی یەکانو قەومی
یەکانە .بورژوازی وەک جینیکی کۆمەڵایەتی باڵادەست توشی ئالۆزی و پەرشو
بڵاوی بونە.هەر ئەمەش وای کردوە کە رەوتە قەومی فاشی یەکانی وەک حزبی
نیشتیمانی یونانی و حزبی دیموکراتی نوی لە چەند خالیک لەگەل چەپ یەک
بگرنەوەو حکومەت پیک بینن لەگەل سریزادا.
ئیستا ئیتر دوو رەوت بانگشەی ریفۆرم دەکات بە ناوی بەرژەوەندی یەکانی
خەلکەوە کە لە هاوپەیمانی سریزا، بە سەرۆکایەتی سپیراس، خۆی دەبینیەوەو
خۆی بە سۆسیالیست تاریف دەکات. رەوتەکەی تریش باڵیکی بۆرژوا قەومی یە
کە هەمو بەرنامەو ستراتیژی سیاسی و ئابوریان ئەوەیە کە نایانەوی یونان
لە بوتەی یەکیتی ئەوروپا بتویتەوە حزبی نشتیمانی و دیموکراتی نوی زیاتر
نوینەرایەتیان دەکەن.هەلبەت ئەم دوو حزبە وەک دوو حزبی بۆرژوازی
نیشتیمانی و پیشکەوتنخوازی خۆیان دەخەنە روو. هەلبەت بورژوازی
نیشتیمانی و پیشکەتنخواز بریتی بون لە بالیکی بەهیزی بورژوازی وولاتانی
ژیر دەستەی ئیپمریالیزم کە لە کۆتایی جەنگی جیهانی یەکەمو دوەمەوە
رەوتیکی بۆرژوازی مەیدانداربون کە زیاتر لە حزبە قەومی یەکانی وەک
ناسری یەکان و بەعسی یەکانو سۆسیال قەومی یەکانی تری وولاتانی عەرەبی
بونو لایەنگری پەرەپیدانی ئابوری و پیشەسازی نیشتیمانی بون. تەنانەت
ئاسۆی سیاسی خۆیان بەسەر حزبە شیوعی یە پرۆ سۆڤیەتی یەکانیشدا زاڵ
کردبو کە لە بناغەدا جگە لە ئەفسانە زیاتر هیچی تر نەبوون.
بیگومان ئامانجی ئەم رەوتە قەومی یە ناوەرۆک فاشی یە هیچ کات
سەرەتاترین چاکسازی نی یەو نەبوە لە ژیانی ئابوری و کۆمەڵایەتی خەڵکی
کریکارو تویژە کەمدەرامەدەکان. بەڵکو لە روانگەی بەرژەوەندی ئابوری یە
لۆکالی یەکانی خۆیانەوە مەترسی ئەوەیان هەیە کە ئابوری یە گەورەو
باڵادەستەکانی ،وەک فەرەنساو ئەلمانیا ، یونان هەڵوشن و ئیفلاس بە
ئابوری ئەوان دەکات. جا مەبەست لە ریفورم لای ئەوان دەرچونی یونانە لە
یەکیتی ئەوروپاو زۆنی یورۆ گیرانەی پارەی دراخماو سەروەری بۆ بورژوازی
نیشتیمانی یونان.
بەڵام تا ئەو جیگەیەی دەگەریتەوە بە سریزاوە کە بریتی یە لە هاوپەیمانی
نیوان کۆمەلی ریکخراو گروپی ترکە لە ١-٢ سالی رابردودا بە شیوازیکی
پراگماتیانە قوناغ بە قوناغ توانیویانە خۆیان لەگەڵ دروشمو خواستە
هەنوکەیی یەکانی جەماوەر بگونجینن و بە بەرزکردنەوەی دروشمی نا بۆ
سیاسەتی سک هەلگوشین- تقشف- کە یەکیتی ئەوروپاو حزبە بۆرژوا
لایەنگرەکانی یەکیتی ئەوروپا داوایان دەکرد توانیان لە هەلبژاردنی
شوباتی رابردوو سەرکەوتن بەدەس بیننن و دەسەلات بگرنە دەست . سیاسەتی
تەقەشوف کە خۆی لە بیکار کردن و دانانی باجی زیاترو بەرزکردنەوەی نرخی
هەمو شتومەکەکان و کەم کردنەوەی مەسرەفی خزمەتگوزاری یەکان و سوی زیاتر
لەسەر قەرزەکانو تایبەتی کردنەوەی- خصخصە- هۆیەکانی بەرهەمهینان ..هتد
دەبینیتەوە داوایەکی یەکیتی ئەوروپایە لەبەرامبەر دانی قەرزی تر بە
یونان بو رزگار بون لە قەیران.جا راوەستانەوەی سریزاو سپیراس بەرامبەر
بەم سیاسەتە ملهورانە ئابوری یەی یەکیتی ئەوروپاو بانکی ئەوروپاو بانکی
نیو دەولەتی بوە هۆی بالادەستی ئەم هاوپەیمانی یە چەپەو گردبونەوەی
بەشیکی بەرچاو لە کریکارانو رابەرانیان.بەلام سیاستو بەرنامەی فەرمی و
کردەیی ئەم رەوەتە نە لەئیستاو نە لە داهاتودا بەرنامەو ستراتیژیکی
کریکاری و کۆمۆنسیتی نی یە بۆ شۆرشی کریکاری و کۆتایی هینان بە
دەسەڵاتی سەرجەم بورژوازی و گرتنی دەسەلاتی سیاسی لە لایەن جینی
کریکارو دامەزراندنی ئابوری یەکی سۆسیالیستی لە ریگای کۆتایی هینان بە
سیستەمی سەرمایەداری و کاری بە کریوە.بویە سۆسیالیست بونی ئەم رەوتەو
هاوپەیمانی یەو بەرنامەکەیان تەواو سۆسیال پۆپۆلیزمە.تەنانەت لەم روەوە
بانگشەکانی رەوتە تروتسکی یەکان و حزبی کۆمۆنیستی یونانی پرۆ روسی
رادیکالتر بون لەم ململانی سیاسی یە چینایەتی یانەداو ئەوان لە روانگەی
خۆیانەوە زیاتر جەخت لەسەر شۆرش وبەدیلی سۆسیالیستی دەکەنەوە لە
روانگەی ئەو سۆسیالیزمەی خۆیان بروایان پی یەتی کە زیاتر سەرمایەداری
دەولەتی یە بە کەمی چاکسازی دیموکراسی یەوە.
شایانی ئاماژەیە کە بالا دەست بونو بانگشە روکەشی یەکانی سەرەتای
هەڵبژاردنەکانی سریزاو سپیراس کاریگەری لەسەر زۆریک لە رەوتە مارکسی
یەکان و تەنانەت کۆمۆنستی کریکاری یەکانیش داناو پیان وابو پیادە کردنی
ئەم سیاسەتە کۆمەڵایەتی یەی سریزاو سپیراس لە ژیر ئاسوی سۆسیالیزمی
کریکاریدا یە. لە کاتیکدا لەگەل گرتنی حکومەتو تاکتیکی گفتوگۆ و
دەنگدانی گشتی بە بەڵی یان نا بەرامبەر پیدانی قەرزی تر سیاسەتی
تەقەشوفی یەکیتی ئەوروپا سریزای بەرەو بن بەست برد، وە دەسلەکاری
کێشانەوەکەی ئەمرۆژانەی باشترین بەلگەن بۆ ئەم بنەبەستەو بەرنامەو
ستراتیژی سۆسیال پۆپۆلیستی یان.لە روی یەکی تریشەوە نارەزایەتی یەکانی
بەشە جۆراوجۆرەکانی کریکاران بەرووی حکومەتی سریزاداو گوی نەگرتنی بۆ
داواکانی کریکاران لە هەفتەکانی رابردوو بەلگەیەکی ترن بۆ ناوەرۆکی نا
سۆسیالیستیو نا کریکاری یەکەیان.
جا ئیستا کە حکومەتی هاوبەشی سریزای چەپرەو لەگەڵ باڵی بورژوا قەومی
راسترەو گەییشتوتە بن بەست و ناجار بون مل بدەن بە سیاستەکانی یەکیتی
ئەوروپاو دامەزراوە دارایی یەکانیان و بە کردەوەش کۆمەکی ٢٣ ملیار
دۆلار وەرگرن و هاوکات ٣.٤ ملیار دۆلار قەرز بدەنەوە بە یەکیتی ئەوروپا
لەم سەروبەندەدا سپیراسی سەرۆکی حکومەت دەست لە کار کیشانەوەی
راگەیاندەوە.وە بانگەوازی کردوە بو هەڵبژاردنی پیشوەختی پەرلەمان دیارە
ئەمەس شکستیکی تری یان دەردەبری و ئەوە دەگەیەنی کە ئەمانە هیچ
بەرنامەیەکی ئالوگوری شۆرشگیرانەیان نی یە بۆ کۆمەلگا و خاوەنی بەدیلی
سۆسیالیستی کریکاری نین .بەڵام لەگەڵ هەمو ئەم لاوازی و بێ ئاسوی یەو
بێ بەرنامەیی یە کۆمۆنسیتی یەی سریزادا رۆژ لە دوای رۆژ ململانیی و
خەباتی جینایەتی توختر دەبیتەوەو کۆمەلگا زیاتر بەلای چەپو چەپتر
دەروات. زەمینەی سەرهەڵدانو گەشە کردنی ڕەوتی سۆسیالیزمی کریکاری رەسەن
زیاتر دیتە پیشەوە لە داهاتودا. ئەمەش یانی هەلومەرج زیاتر بەرەو
شۆرشگیرانەتر دەروا.ئەوە ئاشکرایە کە ئیتر هیج باڵیکی بۆرژوازی لیبرالی
و سۆسیال دیموکراسی و ناسیونالیستی ،کە توشی قەیرانی ئابوری و سیاسی
قول بونە، ناتوانن دەسەڵاتو کۆمەڵگا ببەن بەریوە. هاوکات لە خوارەوەش،
یانی جەماوەر، لەوە زیاتر ناتوانن تەحەمولی هەمو ئەم قەیرانانەو ئاکامە
مەرگ بارەکانی بکەن. بویە تاکە دەروازە لەبەردەمیان بۆ کۆتایی هینان
بەم هەمو قەیرانانەو بەدی هینانی خواستو پیویستی یە سەرەتایی یەکان
بەردەوام بونە لەسەر نارەزایەتی تا رادەی راپەرین و شۆرش و گرتنی
دەسەلاتی سیاسی لە لایەن کریکاران و جەماوەری بیبەشەوە.دیارە لاوازی
سەرەکی بۆئەنجامدانی ئەم کارو ئەرکە بونی حزبیکی کۆمۆنیستی یە کریکاری
یە .بەڵام ئاسۆی شکل گرتنی ئەم حزبە لە بۆتەی ئەم ململانی و خەباتو
نەبەردە چینایەتی دا بەدی دەکری بەهۆی رادەی بەرزی ئاگایی سیاسی
چینایەتی کریکارانو تویژە ستەمدیدەکانەوە.هەروەک چون لە سەرەتای
قەیرانی ئابوری ٢٠٠٨ بونی رەوتیکی رادیکاڵی چەپی کۆمەلایەتی وەک سریزا
بە ئاسانی بەدی نەدەکرا بۆ زۆریک لە خەڵکی و تەنانەت چاودیرانی سیاسیش.
وەک هەورە تریشقەی ئاسمانی ساماڵ وابو ئیستاش توخمەکانی سەرهەڵدانی
رەوتیکی سوسیالیزمی کریکاری وەک پشکو لەژیر خۆڵەمیشی نارەزایەتی یە
کریکاری یەکانی دژی دەسەلاتی خودی سریزاو ناو سریزاشەوە بەدی دەرکری.
بە بوجونو لیکدانەوەی زۆریک لە هەڵسوراوانی سۆسیالیستی کریکاری لە
روانگەی مارکسیستی یەوە هیچ کۆمەڵگایەک لە دونیای ئەمرۆدا وەک کۆمەڵگای
یونان کیشەو ململانی و خەباتو تیکۆشانی چینایەتی نەگەییشتوتە ئەم
مەجسەربەندی یە چینایەتی یەو دەستخۆشانەی ئاڵوگوری شۆرشگیرانە نی یە.
دیارە لە دیدی مارکسیستی یەوە ئاڵوگورو وەرچەرخانی شۆرشگیرانە ئەوەندە
پەیوەست نی یە بە چەندایەتی و چونایەتی ڕادەی گەشەی پیشەسازی و
سەرمایەو بونی فیزکی چینی کریکارەوە ئەوەندەی پەیوستە بە چۆنایەتی و
چەندایەتی ئاگایی سیاسی و ریکخراوەیی جینایەتی کریکارانەو
کۆمۆنسیتەکانەوە.
مەرجی سەرەکی بۆ ئەم ئەرکە گردبونەوەی کۆمۆنسیتەکان و رابەرانی
کریکارانو جەماوەری ستەمدیدەیە لە دەروی بەرنامەو ستراتیژو تاکتیکی
کۆمۆنسیتی و حزبیکی کۆمۆنسیتی و ریکخراوی جەماوەری بە تایبەتی شوراکان
لە کارگەو فەرمانگەو گەرەکەکان. دوو تاقی کردنەوەی شۆرشی کۆمۆنی پاریسی
١٨٧٠ و ئوکتۆبەری ١٩١٧ روسیا باشترین و زیندوترین ئەزمونن وەک لە
سەرەتاوە بەراوردمان کرد لەگەڵ لێکجونی هەلومەرجی ئەمرۆی جیهان و یونان.
ئابی ٢٠١٥
ماڵپه‌ڕی موزه‌فه‌ر عه‌بدوڵا
|
