|
٦\٧\٢٠١١
جیهاد چییه؟
نووسینی: لۆرنس پوتەر
وه‌رگێڕانی لە ئینگلیزییه‌وه: مستەفا رابەر
لۆرنس پوتەر نووسەرێکی ناوداری بەریتانییه،
ئێستا ماموستای ماتماتیکە لە زانکۆیەکی باشوری لەندەن، بەر لە پێنج ساڵ
کتێبێکی بەناوی (ئەمە رەنگە یارمەتیت بدات بۆ ئەوەی لە جیهان بگەیت)
بەچاپ گەیاندووە ، بەتێر و تەسەلی وەلامی ٥٧ پرسیاری داوەتەوە دەربارەی
گیروگرفتەکانی ئەم جیهانەی ئێمەی تیا دەژی'' لەبابەتی پرسیاری '' جیهاد
چییه؟ ''گرفتی عەلاگەی نایلۆن''سەددام چی بە کوردەکان کرد؟ ''جیاوازی
نێوان سونە و شیعە چییه؟'' بارودۆخی ئێستای کوردەکان چۆنە؟ '' بۆچی
فەلەستینییه‌کان خۆبەخۆ وەشەڕ دێن؟ '' ئایا بە راست جۆرج بۆش پیاوێکی
دەبەنگە؟ '' بە وەلامی پرسیاری " ئیران بە تەمای چییه؟ '' کۆتایی بە
وەلامەکانی دێنیت، هەرچەند ئەم کتێبە لە ساڵی ٢٠٠٧ چاپ کراوە بەلام
هێشتا وەکو خۆی دەلێ کتێبی لەکاتی گونجاوە واتە (حازر بەدەستە) بۆ
ئەوانەی سەریان لێتێکدەچی و شپرزە دەبن لە تێگەیشتنی کێشەکانی دونیای
تەژی لە گیروگرفت. وەگێڕانی دەقادەقی ئەم بابەتەش سەرنجێکی سەرپێییه
لە بیروبۆچوونی بڕیک لە ڕوشنبیرە بینییه ئایین جیاوازەکان ، کە چۆن لە
هەندێ چەمک و هزری ئیسلام گەیشتون.
جیهادی مەزن ئەوەیە زاڵ بیت بەسەر خود (نەفس)دا. (فەرموودەیەکی حەزرەتی
موحەمەد)ە.
جیهاد یەکێکە لەو وشانەی بە ڕێژەیەکی باش لە رۆژنامەکانی رۆژئاوا
بلاوکراوەتەوە و لیکۆلینەوەی لەسەر کراوە ، رۆژنامەنوسەکان وای بۆدەچن
کە ئێمە لە چەمکەکە (مفهوم) گەیشتوین، هەروا ئێمە خۆشمان بە پەرۆشەوە
وادەزانین بەتەواوەتی تێی گەیشتوین . ئێستا ئەگەر تۆ لەمن بپرسیت بە
دڵنیایەوە پێت دەڵیم کە جیهاد هاوواتای جەنگی پیرۆزە. ئەوی راستیش بیت
ماناکەی زۆر لەوە ئالۆزو قوڵترە، دەتوانی زۆر مانای بۆ لێکبدەیتەوە،
وەسفی چەندین چالاکی جۆراوجۆری پێبکەیت، ووشەی جیهاد بەمانا حەرفیەکەی
خەبات و تێکۆشان دەگەیەنێ کۆنترین سەرچاوەشی قورئان و حەدیسەکانی
موحەمەدە کە بەدرەنگەوەش دوای کۆچی دوایی ئەو نوسراونەتەوە .مەبەست لەو
حەدیسانەی پێوەندیان بە بڕیار و هەڵسوکەوتی شەڕو شۆڕەوە هەیە یان
پێوەندیان بە شەڕی بەرگری و بەرپەرچدانەوەی هەڕەشەو پەلامارەکانی دژی
کۆمەلگای ئیسلامی و یان ئەوانەی دەربارەی شەڕی فرەوانکردنی قەڵەمڕەو و
دەستەلاتەوە وتراوە.
موسولمانەکانی سەردەمی زوو بە شێوەیەکی ڕون و ئاشکرا لە بەجێهینانی ئەم
ئەرک و فەرمانەدا جەربەزە و لێوەشاوە بوون دیارە هەتا ئاخروئۆخری سەدەی
شازدە توانیان ئاینەکەی خۆیان لە میانەی هەموو شوێنەکانی رۆژەلاتی
ناوەراست و ئەفریقاو ئەوروپاو هیندو باشوری رۆژەلاتی ئاسیا بلاو
بکەنەوە.. . لە ڕۆژگاری نوێش وشەی جیهاد بە زۆر مانا مەبەست
لێکدراوەتەوە ، بێگومان دەتوانرێ بەو شەڕە بلێی جیهاد کە بەرگری لە
کۆمەلگای ئیسلام دژی دەستدرێژی دەرەکی بکات لەو بارودۆخەدا ئەرکی
موسولمانەکانە کە بەرگری لە بیرەباوەڕی خۆیان بکەن هەروەها مشتومڕیکی
زۆریش لەسەر ئەگەری چاوپۆشی و خۆبواردن لە شەرو پەلامار کراوە.
بۆچونی توندڕەو ئەوەیە کە پێی وایە ئەرکی موسولمانەکانە پەلاماری هەر
کۆمەلگایەک بدات کە پێڕەوی بنەماو داب و نەریتی ئیسلام ناکات بەلام
بانگەواز بۆ ئەم جۆرە جیهادە گشتیە هەرگیز لە لایەن زۆرینەی
موسولمانەکان رێزی لێنەگیراوە.
لەسەرەتای جەنگی یەکەمی جیهانیدا ئیمپراتۆرەتی عوسمانی بانگەوازی
جیهادی دژی شانشینی یەکگرتوو، فەرانسە، رۆسیا و هاوپەیمانەکانیان
ڕایانگەیاند کە بەئەرک واجبی هەموو موسولمانەکانی دانا جەختی لەسەر
ئەوە کرد هەر تاکێکی موسولمان فەرزە بەشداری جیهاد بکا، بەلام ئەو
بانگەوازەی جیهاد بەشێوەیەکی گشتی لەلایەن خەلک جگە لە دەستوپێوەند و
هەندێ لە هاونیشتمانی خۆی نەبی فەرامۆشکرا.
بەشێوەیەکی گشتی زۆرینەی خەلکی موسولمان بڕوایان وایە و دەڵین ئەوکاتە
جەنگ ڕەواو دروستە ئەگەر بەشێوەیەکی ڕوون و ئاشکرا هەڕەشە لە کۆمەلگای
ئیسلام بکرێت چ بە هێزی ماددی چ بە شێوەیەک لە شێوەکانی پەکخستنی
توانای کۆمەلگای ئیسلامی لە بەجێهینان و گرتنەبەری ڕێبازو ڕاسپاردەکانی
ئاینەکەی خۆیان.
جگە لەمەش زۆر یاساو ڕێسای توکمەو تووند بۆ رێکخستن و بەڕێوەبردنی شەڕ
دانراوە یەک لەو یاسایانەی بەکردەوە سوود مەندو عەمەلیە ئەوەیە کەدەڵێ
پێویست ناکات شەڕی دوژمنێک بکەیت هێزەکانی دوو ئەوەندە لە هێزەکانی تۆ
زیاتر بیت ، باشترە وایە دووبارە هێزەکانت ڕێکبخەیتەوە ژمارەیان زیاتر
بکەیت لەشکر لەوەی دوو چاری کۆمەلکوژیان بکەیت ، لە رووی داب و
ڕەوشتەوە دروست نییه کەسێک بکوژیت کە بەشداری جەنگ نەبیت ، هەروەها
نابی موسولمان شەری موسولمانەکان بکا.
ئەگەر جیهاد یەکێک لە مەرجەکانی کەم بیت ، ئیتر ئەو شەڕە بە جیهاد
ناژمێردرێت و دەستەلاتی ئاینی پەسندی ناکات پاشان پێویستە ئەو ڕاستیەش
لە بەر چاو بگریت کە لەگەل ڕێنماو هەل و مەرجی باری ئاینی هەست و
دەرونی خەلک بگوونجێت بەتایبەتی ئەو کەسانەی لە میانەی جیهاد گیان
لەدەست ئەدەن بەتەمای هەموو پاداشتێکن لە رۆژی قیامەت لە کاتێکدا
ئەوانەی لە شەڕێکی نارەوای ڕێپێنەدراو گیان لە دەست ئەدەن دەبێ چاوەڕێی
سزای قوڕس بکەن.
کۆمەلگای ئیسلامی بە گشتی کردەوەی خۆکوژی ریسوا و سەرکۆنە دەکا بە
تایبەتی ئەوانەی خۆیان لەناو خەلکی لا شەڕ دەته‌قێننه‌وە چونکە بنەما و
یاساکانی جیهاد پێشێل دەکەن کە دەبی گیانی ئەو کەسانەی بەشدار نین لە
شەڕ پارێزراو بی.
ئەو گروپانەی لە شەڕو ململانەدا دەبنە هۆی کوشتنی موسولمانان بە
زۆرەملێ و پەرۆشەوە هەول ئەدەن قوربانییه‌کان تاوانبار بکەن کوشتنیان
بەڕەوا بزانن چ بەبیانوی ئەوەی گوایە شازشیان لە سەر بیرو باوڕی ئیسلام
کردووە ئەویش بەلێکدانەوەی چەوت و نەشیاو بۆ ڕێنمایەکانی ئایین ، یان
تاوانبار کردنیان بەهاوپەیمانی بەستن لە گەل ئەو هێزانەی ڕوون و ئاشکرا
دژی ئیسلامن.
هەروەها جیهاد زۆر چالاکی دەرەوەی گۆڕەپانی شەڕیش لە خۆ دەگریت ، وەک
ئەو هەول و کۆشەشانەی لەکاتی ئاشتیدا بۆ بنیاتنانی جیهانێکی باشتر ،
داد پەروەرانە تر ئەنجام ئەدرێن ، بەپێی ئەو بۆچونە ماموستایەک لە
پۆلدا کە دژی ناعەدالەتی خەبات دەکات یان سیاسەتمەدارێک کە کەمکردنەوەی
ئاستی هەژاری لە کۆمەلگا دەکاتە ئامانج دەکرێ بەهەردولایان بلێین
بەشدارن لە جیهاد.
زۆرجار جیهاد بە خەباتی تاکەکەسیش دەووتریت وەکوو دژایەتی کردنی هەواو
وەسوەسەو ئارەزوەکانی دونیایی. .مرۆڤایەتی بەردەوامە لە شەڕی دژی
هەژمونی گەندەلی ناوەو دەرەوە لە پێناو مسۆگەرکردنی رەوشتی بەرزو
بێگەرد . ئەوی راستی بیت زورینەی موسولمانەکان لایەنگیری ئەو بۆچونەن
کە جیهاد هەموو روخسارەکانی ژیان دەگرێتەوە جیهاد لە پێناو ئەوەی کە
موسولمان دەبی بەپێی ڕێوڕەسم و داب و نەریتی ئیسلام بژێت و ڕەفتار بکات
، موسولمانەکان شێوەکانی بەشداریکردنی جیهادیان فرەوانکردوە جیهاد
تەنیا بەشداری کردن لە شەڕوشۆڕ نییه.
سیاسەتمەدارەکان وەکوو ڕەفتاری هەمیشەیان بۆ فریودان هەول ئەدەن لێدوان
و کارو هەلسوکەوتیان لێڵ و تەمومژاوی بیت، یاسر عەرەفات بۆ ڕزگارکردنی
ئۆرشەلیم (مەبەستی قودسە- وەرگێڕ) لەساڵی ١٩٩٤ جاڕی جیهادی دا. بەم
کارەش ویستی لەلایەک گروپە تووند ڕەوەکان دڵخۆش بکات کە ئەو
بانگەوازەیان بەمەبەستی جەنگی عەمەلی لێکدایەوە لەهەمانکاتدا هەولی
ئەدا ترس و دڵەڕاوکیی هاوپەیمانەکانی لەپرۆسەی ئاشتی بڕەوێنێتەوە
بیانووشی ئەوەبوو کە ئەو مەبەستی تووندوتیژی نییه مەبەستی دۆزینەوەی
چارەسەری کێشەکەیە.
لەندەن
ماڵپه‌ڕی مسته‌فا رابه‌ر
|
