٢٨\١١\٢٠١٩
دەقی تەمەن وەک
شوناس و نیشتیمانی شاعیر.
- مانیفێستی (دەقی تەمەن) -

ناڵە حەسەن

من ئێستا لەگەڕەکی
نائومێدیدا دەژیم
بە کەلوپەلەکانی عەشق ماڵێکم پێکهێناوە
لە ژوورێکدا تابلۆی دۆڕانەکانی خۆمم هەڵواسیوە
لە ژوورێکی تر / تابلۆی ترس و نیگەرانیەکانم
لە ژوورێکی تر / تابلۆکانی مردنم
لە ژوورێکی تر / تابلۆکانی تەنیاییم
لە دوواهەمین ژووریش وا خەریکم
هێدی هێدی
تابلۆکانی خۆکوشتنم هەڵدەواسم
١
دەقی تەمەن .. دەقێکی کراوەیە ، کراوە بە مانای تەواو نەبووە و تەواویش
نابێت . دەقێکە لەگەڵ تەمەنی شاعیر دایە واتە ، تا شاعیر لە ژیاندا بێت
ئەم دەقەش بەردەوامی دەبێت . شاعیر لەم دەقەدا ، منی خۆی دەنووسێتەوە ،
منی خۆی لەسەرووی هەموو منەکانی دەوروبەر دەبینێت . پەیوەندی ئەو منە
بە ناوە و دەرەوەی خۆی ڕەسم دەکات . منی شاعیر ڕۆحێکە تژیە لە نەرجسیەت
، نەرجسیەتێکی ڕەها کە لە پشتی هەر بەهایەکی مرۆیی ئەم ڕۆحە نەرجسیەتە
ئامادەیی هەیە ئامانجی شاعیریش لە نەخشاندنی ئەم ڕۆحە نەرجسیە ئەوەیە/
کە بوونی خۆی وەک مرۆڤ وەک پیرۆزترین بەها کە شایستە بە هەموو
بەختەوەریەک و جوانیەکە پێشان بدات . شاعیر لەم دەقەدا دەیهەوێ بە
ڕۆحێکی دیکارتیانە بڵێ ( من شیعر دەنووسم کەواتە من هەم ..! ) شاعیر لە
ڕێگەی شیعرەوە مەبەستیەتی بوونی خۆی وەک بوونێکی پیرۆز سەیر بکات ،
دەیهەوێ بڵێ ئازادی و هەموو چەمکەکانی تر ، تووڕەهاترین شتگەلێکن گەر
مرۆڤ مومارەسەیان نەکات .. شاعیر لە پانتایی ئەم دەقە بە هیچ
ئاراستەیەکی دیاریکراو ڕێناکات لە هەمانکات ، وەک ڕۆحێکی سەرکەش و یاخی
، دەکرێ هەر ئاراستەیەک بگرێتە بەر . هەروەها شاعیر خۆی نابەستێتەوە بە
چرکە ساتێکی دیاریکراوی زەمەن واتە ، زەمەن پێکهاتەیەکی ناکاریگەرە لە
نێو ڕووبەری دەقدا . شاعیر هەموو ئەو گۆشە و ڕووداو مەراقانە
دەنووسێتەوە کە کاریگەری ڕاستەوخۆیان لەسەر باری دەروونی و لە سەر خەون
و خەیاڵ و پێکهاتە ڕۆحی و غەریزەیی و پێکهاتە بایۆلۆژیەکانی بوونی
ئەودا هەیە . هەموو ئەو گۆشە و ڕووداوانەی ڕووبەری بیرەوەریەکانی
ئەویان ڕەنگڕێژکردووە . ڕاستە شاعیر لە دەقی تەمەن خۆی دەنووسێتەوە
بەڵام ، ئەم دەقە جێگای ئۆتۆبایۆگرافیش ناگرێتەوە واتە شاعیر نایەوێ
سەرتاپای ژیاننامەی خۆی بنووسێتەوە.
٢
شاعیر لە دەقی تەمەن ، سێکوچکەیەک دەنەخشێنێ لەنێوان ( من ، شیعر ،
ژیان ) لەڕێگەی زمانی شیعرەوە حیوار لەگەل خۆی و ژیاندا دەکات ، یان
دەیەوێت لە ڕێگەی شیعرەوە خۆی و دەوروبەر یان خۆیی و ژیان بناسێ ، یان
تابلۆی بوونی خۆی لەنێو ژیاندا ڕەسم بکات .. یان قودرەت و تواناکانی
زمانی شیعر کەشف بکات ، لەنێو ڕووبەرە پەنهان و نەبیندراوەکان . واتە
لە نێو ڕووبەرە نادیارەکان یان شیعر دەکات بە پەیژەیەک بۆ سەرکەوتن و
بەردەوام بوون ، هاوکات بە پەنجەرەیەکیش بۆ ڕوانین .. لەنێو ڕووبەری
ئەم گەمە زمانەوانیە چەندین تابلۆ ڕەسم دەکات ، لە یەکەمین تابلۆ
ئەوەمان پێ دەڵیت ( هێشتا کات ماوە بۆ خەون بینین ) .. لە تابلۆیەکی تر
، دەیەوێ بڵێ .. ( دوای کەمێکی تر ، ئەستێرەیەکی تر هەڵدێ ) .. یان لە
تابلۆیەکی تر دیسان دەیەوێ پێمان بڵێ .. ( یەکسانی چەمکێکی وەهمیە ،
رێگایەکی تر بدۆزنەوە بۆ بەختەوەری ..! ) تابلۆکان بەردەوامن و شیعریش
هەمیشە وەرزەکان بە رەنگی تر پێشان دەدات ، منی شاعیریش لە نێو
خەونەکانی منداڵی لاسارانە کۆڵارە دەفڕێنێ و لەنێو گەمە بێئاگاییە
ئیرۆسییەکانی خۆیدا بەردەوام دەبێت .
٣
شاعیر لەم دەقەدا ، دەیەوێت پەیوەندی خۆی لەگەڵ شیعر لە فۆڕمێکی ڕەها
ڕەسم بکات . یان دەیەوێت ڕووبەری شیعر لەنێو خۆیدا بدۆزیتەوە و وێنا
بکات . یان لە نێو هەستە نەستیەکان و هاوکات خەیاڵ و خەونەکانیشدا . بە
دیوێکیتر / شاعیر دەیەوێت لەم دەقەدا ، پەیوەندی خۆی لەگەڵ شیعر وەک
دوو هێلی تەریب بکێشێ واتە نە شیعر و نە ئەو ناتوانن بەبێ یەکتری
هەناسە بدەن ، یان باس لە بوون و باس لە پێکهاتەی یەکتری بکەن . دەقی
تەمەن دەکرێت شوناسێک بێ بۆ شاعیر و هەم نیشتیمانیش .. یان ڕووبەر و
مانیفێستێک بێت کە تیایدا ، گۆشە نیگاکانی خۆی بۆ بوون و بۆ ژیان و
بەهاکانی شیعر و بۆ مرۆڤ و جوانی بخاتە ڕوو . هاوکات شیعریش ئەو
ڕووبەرە بێت کە بتوانێ گەڕان و سەفەرەکانی خۆی تیادا ئەنجام بدات .
٤
دەقی تەمەن دەکرێت هەوڵێک بێت بۆ دۆزینەوەی ڕووبەرە پەنهانەکانی زمان
لەنێو کیشوەرە فراوانەکەی شیعر ، یان دۆزینەوە و پێشاندانی دیوە
پەنهانەکەی ژیان و .. یان بە بیندراوکردنی شتە نەبیندراوەکان .. یان بە
مانیفێستکردنی خەونەکانی شاعیر .. لەنێو گەمەیەکی زمانەوانی بەردەوام ،
لەنێو ڕووبەرە گشتییەکانیش هەمیشە هەستە نەرجسیەکان بەخێرایی
دەردەکەونەوە و لە پشتی بەکاراکردنی خەونەکان ، ڕوئیاکان و ئومێدەکان و
ئارەزووەکان خۆیان نمایش دەکەن ، ئارەزووەکانی مرۆڤێک کە لە ئاستێکی
بەرز لە خۆیی و ژیان و خواستەکانی دەڕوانێ ، بەمانایەکیتر ، هەڕەمی من
لە دەقی تەمەن ، هەڕەمێکی باڵا و شکۆییە ، تا کۆتایی ئەم قەسیدەیە منی
شاعیر هەر بەم شکۆمەندییە دەمێنێتەوە . شاعیر لە ژیان ڕاناکات بەڵام .
دەیەوێت بڕواتە دەرەوەی ژیان .. وەک مرۆڤێکی یاخی دەیەوێ ، هەموو ئەم
چەمک و پێکهاتەو کردارە دزێو نەشیاوانەی کە ژیان ناشیرین دەکەن ڕەت
بکاتەوە .. یان بە مانایەکیتر ، وێنەی حەقیقەتی پەیکەری ژیانمان لە نێو
خەونەکانی بۆ بکێشی .. شاعیر لە ژیان ڕاناکات بەڵام ، هەمیشە بەدوای
ژیانێکی باشتر و ئاسوودەتر و سەرفرازتر دا دەگەڕێ . بۆیە لەڕێگەی
کردنەوەی کۆد و میتافۆرەکان و شیکردنەوەی خەونەکان ، دەیەوێ لە ژیان
نزیکمان کاتەوە ، شاعیر لە بارێکی خودئاگا مەبەستیەتی ژیان بکات بە
دڵبەرێکی قەشەنگ و نەشمیل . هەریەکێک لە مرۆڤەکانیش بکاتە سوارچاک و
ئاشقێکی شەیدا و بێوێنەی ئەم دڵبەرە باڵا زڕاڤ و ڤینۆسییە . لە هەوڵی
چوونە ژووانی هەتا هاتایی ، دەستڕاگەیشتن و ڕامووسانی و تێکەڵاوبوونێکی
بێ سنوور و بێهاوتا لەگەڵ دڵبەری ژیان .. بۆ ئەوەی لەم ڕێگەیەوە بتوانن
تا ئەبەد لەنێو لەزەتە ئیرۆسییەکان و بەهەشتی جوانییەکان بمێننەوە .
٥
لە نێو بونیادێکی ئیستاتیکی و لەنێو ڕووبەر و فەزایەکی ئاوەڵای زمان ،
شاعیر مەبەستیەتی خەونەکانی وەقسە بهێنێ و دەست لە ملی ئازادییەکانی
بکات .. هەر بۆیە شیعر دەکات بە نیشتمانی خۆی .. لەنێو ئەم نیشتیمانەش
دەیەوێت وەک خۆی بیر بکاتەوە و وەک خۆی بژیت یان بە مانایەکیتر ،
نایەویت بوونێکی دەستبەسەر و زەلیل بێت .. شیعر دەکات بە نیشتیمانی خۆی
چونکە ، دەیەویت بەوپەڕی ڕەهایی یاخی بوونەکانی خۆی بنووسیتەوە ، یان
بە دژی هەموو ئەو ڕێگرییانە بوەستێتەوە ، کە هەمیشە بوونەتە هۆی ئەوەی
مەوداکانی ژیانی لەبەردەم بچووک و بەرتەسک بکەنەوە ، ئیتر دەیەوێت
لەنیو دەقە شیعرییەکانی نمایشی حەقیقەتی بوونی خۆی بکات .. یان بە
مانایەکیتر ، دەیەوێت حەقیقەتی خۆی وەک خۆی بنووسێتەوە .. بوخچەی
گرێدراوی ئومێدەکانی بکاتەوە و خەم و تەنیاییەکانی خۆی بکاتە
میلۆدییەکی ئیرۆسی ، ئازارەکانی خۆی پێ بڕەوێنێتەوە و هاوکاتیش ، بە
ڕۆشنی قسە و ئومێدەکانی دڵی خۆی واتە دڵی منی شاعیر بکات ، چونکە بەلای
ئەو ( منی شاعیر لەگەڵ منی مرۆڤ ) دوو کەسی جیاوازن بەڵام لە یەک
جەستەدان ، لە ڕووی بیرکردنەوە و باری دەروونی و لەباری کەسایەتی دا ..
منی شاعیر ڕاستەوخۆ لەژێر کاریگەرییەکانی نەستی و ئارەزووەکان دایە
بەڵام ، منی مرۆڤ بەجۆرێک لە جۆرەکان لەژێر کاریگەرییەکانی دەرەوە دایە
.. وەک کاریگەرییەکانی ( کلتوور ، ئایین ، قوتابخانە ، خێزان
ئایدیۆلۆژیا ... ) هەروەها لەنیو پانتایی دەق هەوڵدەدات لە تەک گەمە
زمانەوانیەکانی واتە لەتەک فۆڕم و بونیادی زمانەوانی دەق ، مانایەکی
نوێ بۆ چەمکەکانی بوون و ژیان و مرۆڤ بخاتە روو . لە هەمانکاتیش ،
نووسین و داهێنان تەنها بریتی نین لە ڕووبەرێکی زمانەوانی لە چوارچێوەی
بونیادێکی ئیستەتیکی و دوور لە بەها مرۆییەکان . بەمانای هەموو نووسین
و داهێنانێک دابڕاو لە بەها مرۆییەکان یان ئامانجە مرۆییەکان دەبێتە
کردارێکی ناتەواو یان کردارێکی بێمانا و موجەڕەد . لەپاڵ هەموو ئەمانەش
منی شاعیر مەبەستیەتی لەنێو ڕووبەری ئەم دەقە دەرگا لەسەر دنیایەکی
نوێی شیعر بکاتەوە. دنیایەک پڕبێت لە هاوار و ئومێد و پرسیارە گەورەکان
، لەسەر خەون و نیگەرانییەکان .. چونکە شاعیر بوونەوەرێکی نیگەرانە یان
پێکهاتەیەکی نیگەرانە لە ڕووبەری بووندا ، هەوڵدەدات لە نێو داهێنان و
دەقەکانی ، خەون و خەیاڵە جوانەکانی و هەستە ئیستەتیکییەکانی
بنووسێتەوە . وەک گەریدەیەک بە پاشخانێکی مەعریفییەوە ، بەدوای واتای
بوون دەگەرێت و پرسیار لە بوون و هاتنی خۆی دەکات بۆ نێو ژیان ..
سەرەنجام لەنێو خەیاڵە فەنتازی و ئیرۆسییەکانی بە ئارامییەکی دەروونی و
ڕۆحی دەگات ، لەلای شاعیر هەموو دەقێکی ئەدەبی هەڵگری جۆرەها میتافۆر و
ئاماژەی جیاوازن ، ڕەنگە لەیەککات لە ئەنجامی بەریەککەوتنی وشەکان
لەنێو پەیوەندییە نوێیەکانەوە بە پێی جیاوازی کات دەربکەون . لەنێو هەر
دەقێکی نویش نائاگایی شاعیر ڕۆڵی سەرەکی و ڕاستەوخۆی هەیە ، لە هەڵڕژتن
و یاخود کردنەوەی دەرگا بە ڕووی ئاماژە و کۆدە نوییەکاندا ،
لەچوارچێوەی گەمەیەکی ئیستاتیکی لەنێو ڕووبەر و بونیادی زمانی دەق دا.
کۆتایی نیسانی ٢٠١٤
ماڵپهڕی ناڵه حهسهن
|