|
٢۴\٥\٢٠١٠
دیدارێک له‌گه‌ڵ
ناڵە عەبدولڕەحمان.
سازدانی دیدار: مه‌حمود
زامدار
مه‌حمود زامدار:
دەستپێکت، تەمەنى شاعیرایەتیت ؟
 ناڵه
عه‌بدولڕه‌حمان: دەستپێکم زۆر سەیر بوو ، هەرگیز ڕۆژێ لە ڕۆژان
بیرم لە دونیاى شیعر نەکردبۆوە ... بەڵام ئەو توانى بەرەو خۆى پەلکێشم
بکا، لە کاتێکدا من سەروکارم لەگەڵ قەڵەمى ڕەنگ و کاغەزى کۆنى
وێنەکێشانا هەبوو ... بەر لەوەى بچمە بەرخوێندن باوکم دواى کێشانى
هەموو جگەرەکانى، پاکەتى جگەرەکەى دەدڕاند و قەڵەمەکەى گیرفانى
دەردەهێناو دەیدایە دەستم دەیگووت فەرموو وێنەى من بکێشە . ..من لەوێوە
فێربووم حەزبکەم نیگار بکێشم و لەگەڵ ڕەنگى خۆڵە مێشى و شیندا سەروکارم
هەبێت ... تا چوومە بەر خوێندنیش هەر پەیوەست بووم بە جیهانى ڕەنگاو
ڕەنگى وێنەکانەوە کە ئەوکات من بەشێوازى ڕوئیاى تایبەتى خۆم هەوڵى
خستنەسەر کاغەزم دەدان، دواتر لە پۆلى چوارەمى سەرەتاییەوە چیرۆکى
ئەفسانەیى منداڵانە فێربووم بخوێنمەوە و لاسایى نووسینەوەیان بکەمەوە،
ئیتر دواتر لە پۆلى پێنجەمى سەرەتاییدا فێربووم تێکەڵەیەک لە چیرۆکى
ئەفسانەیى و بیرى خۆم بەلاسایى کردنەوە بنووسمەوەو لەکاتى بەتاڵیدا
(شاغرى وانەکاندا) لەبەر تیشکى خۆردا نووسینەکانى خۆم کەلەشێوەى چیڕۆک
بوون بۆ قوتابیانم دەخوێندنەوەو هەستم دەکرد توانام هەبوو چێژیان پێ
ببەخشم ... تاگەیشتمە قۆناغى ناوەندى ... کەلەوێدا ئاڕاستەکان
بەشێوەیەکى چاوەڕوان نەکراو گۆڕان، (لەیلا)خانمى هاوپۆلم زانیارى باشى
لەبارەى شیعرەوە هەبوو بەحوکمى ئەوەى لەخانەوادەیەکى ئەدەب دۆست و
ڕۆشنبیربوون و براکەیشى شاعیربوو ... (لەیلا) ڕۆژانە بەر لەدەستپێکردنى
وانەکان شیعرى شاعیرانى کلاسیکى وەک: قانع و ناڵى هەروەها شیعرەکانى
گۆران و هێمنى مهابادى بۆ دەخوێندمەوە، جگە لەشیعرەکانى براکەى و خۆى
... خوێندنەوە بەردەوامەکانى لەیلا وایکرد کە بیر لەشیعر بکەمەوەو شیعر
بخوێنمەوەو لەمەولا گوێ بۆ شیعر تەرخان بکەم، لەیلا بەم شیعرانە منى
فریودا :
ئەسیرى بسکى ئاڵۆزى کچە کوردێکى نەشمیلم
تەماشاکەن چ سەیرێکە، بەدەستى دیلیەوە دیلم
یان دەیوت :
ماڵ و حاڵم بۆچیە گەر میللەتم زیللەت بژى
تاجى سەر شۆڕى فڕێدە تۆش وەکو میللەت بژى
ئەم شیعرانە بۆ تاتایى لەمێشک و زاکیرەمدا دەزرنگێنەوە ...،ئەو هەستێکى
نیشتمانپەروەرانەى زۆرگەرم و بەکوڵى هەبوو، بۆیە زۆربەى
شیعرە(نیشتمان)یەکانى شاعیرانى لەبەردەکردو خۆیشى شیعرى لەمجۆرەى
دەنووسى، شیعرى بابە گوڕگوڕى ئەو هاندەرم بوو وەک ئەو شیعرى (بابە
گوڕگوڕ)ى خۆم و(کوردستان)بنووسم، بەڵێ یەکەم شیعرم لەژێر
ناوى:(کوردستانم)نووسى ... ئیتر هەوڵمدا بەرهەمى کلاسیکەکان کۆبکەمەوە،
لەبەر ئەوەى لەخانەوادەکەمان کەسى شاعیرو ئەدەبدۆست نەبوو زیاتر لەگەڵ
دەستە خوشکەکانى هاوپۆلم باسى شیعروکتێب خوێندنەوەو (خواستن-استعارە)م
دەکرد... هەتا واى لێهات بۆ دەسکەوتنى شیعر لەکاغەزى لوولەى
گوڵەبەڕۆژەیشدا دەگەڕام، ئاى کەچەند دڵم خۆش دەبوو کاتێ شیعرێک لەوێدا
لەناو تۆزى گوڵە بەڕۆژەکاندا بەبینینى من ڕۆحیان بەبەر دەهاتەوە ...
ئەو شتانەى لەودەمەدا دەمنووسین جارجارێ پیشانى (لەیلا)م دەدان و
جارجاریش لەبەر بێ هێزى و سادەیى شەرمم دەکردو دەمشاردنەوە، بەڵام
داخەکەم ماوەیەکى زۆرى نەبرد لەیلا لە پۆلى دووەمى ناوەندى وازى
لەخوێندن هێناو جێى هێشتم.... منیش ناچاربووم ڕازى بم بەم چارەنووسەو
بەدواى لەیلایەکى تردا بگەڕێم... ئەفسوس ئەو چۆن ڕۆیشت نەگەڕایەوە،
بۆیە خەم دایگرتم بەوەى ئیدى نە لەیلایەک هەیە هەواڵى نوێى ئەدەبیم
بۆباس بکات، نە لەیلایەک دەبێت هەتا جارێکى تر شیعرەکانم هەڵبسەنگێنێ و
ڕێنمایم بکات ... ! بەتەنیا خۆم ملى ڕێگاکەم گرت و بەئەستەم شیعرێکم
هەتا بۆ خوێندنەوەیش دەدۆزیەوە نەک هەر تەنیا نووسین .... بەڕاستى
لەیلاى هاوپۆلم کاریگەرى لەسەر دروستبوونى حەزى شیعریشم هەبوو کە ئەو
کات شیعر لاى من بەم جۆرەى ئێستا ڕوون نەبوو، بەڵکو نەشمدەویست خەڵکى
ڕۆژێ لەڕۆژان تەنانەت بەشاعیریش بمناسن، من لەناو هەموو ئەمانەدا
نیگارکێشیم بەدڵ بوو نەک شیعر یا چیڕۆک یان ڕاگەیاندن، کە دواتر لەوێدا
بەرنامەى شیعرى و ئەدەبیم ئامادەو پێشکەش دەکرد ...، من نیگارم
هەڵبژاردبوو ... کە چى چیرۆک پاشان شیعر دواتر ڕاگەیاندن منیان بەرەو
خۆیان هەڵگرت، تا توانیان بۆ تاتایى لە دنیاى نیگارەکانمم بسەننەوە ...
ئاى کە سەیرە من کە ئێستا لەناو شیعردا خەریکە دەبمە خۆڵەمێش و لەیلاش
بۆ تاتایى ماڵئاوایى لە شیعر کرد ... ، لەبەر ئەوە من هەمیشە پرسیارێکم
هەیە: بۆ ئەوەندە خۆمان و شیعرەکانمان لەگەڵ لەیلادا لە یەک دەچوین؟!
تەنانەت شیعرى بابەگوڕگوڕمان ئەوەندە لەیەک دەچوو نازانم ئێستا ئەوەى
لەناو شیعرەکەدا لەزاکیرەمدا مابێتەوە من نووسیوومە یان لەیلا ...! ؟
بابە گوڕ گوڕ گڕ بسێنە چۆن وەک گڕم سەندووە
تۆ بەگڕت، من بەپێنووس ئەیشکێنین دوژمنمان
...........................................................
...................................................
............................... !!!
مه‌حمود زامدار:
لە خانەوادەتان کێ شاعیرە یان
هونەرمەند؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: ئەگەر بڵێَم هیچ
کەسیان درۆ نیە، تەنانەت جۆرە دژایەتیەکى نا بابەتیشیان لەگەڵ هونەردا
هەبوو، بەحوکمى ئەوەى خانەوادەکەمان خوویەکى موحافیزکارانەو ژینگەیەکى
وابەستەى دابوونەریتى هەبوو، هونەرو دەرچوونى ژن بۆ دونیاى دەرەوەى
خێزان کارێکى ناشایستەو لادان بوولێیان ....
بەڵام من هەر بەهرەکەى خۆم خۆشویست و شەڕم لەپێناویاکرد ... شەڕ لەگەڵ
مەحاڵ، بۆیە نە تەنیا خۆم بەڵکو خێزانەکەیشم بە گشتى و دایکم کە جارجار
هەستى دەجوڵاو داکۆکى لێدەکردم لەلایەن خانەوادەکەمانەوە پشت گوێ خراین
...
دواتر خۆشبەختانە هەمان کەسە(دژە)کانى ناو خانەوادەکەم واى لێهات
شانازیشم پێوە بکەن و دان بەهەڵەى خۆیانا بنێن...... بەڵێ دواجار من
توانیم وا بکەم ئاسایى بێت ژنێ لەخانەوادەکەشمان وەک پیاو بچێتە
دەرەوەو پەرە بە تواناو بەهرەى خۆى بدات...
ئێستاش هەر بەتەنیا لەخێزانەکەى خۆمدا پێنج خوشک شیعردەنووسین و کارى
ڕۆژنامە نووسیش دەکەین و براکانیشمان لەمیدیاکاردەکەن یا دەتوانم بڵێم
لەهونەرەوە نزیکن ...
مه‌حمود زامدار:
بۆ شیعر؟ لەلاى تۆدا شیعر چى
دەگەیەنێ و چۆن لێکى دەدەیتەوە؟ لەبەرچى؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: شیعر هەموو
ئەوشتانە دەگەیەنێ کە تائێستا شاعیران بە شوێنیادەگەڕێن، لە شیعرەکانما
شتێ لە وەڵام بەدى دەکەن ...
ئینسان دەتوانێ لەوێدا هەست بەمرۆڤ بوونى خۆى بکات، بەپڕەنسپڵى
ویژدانیەوە هەم حاکم هەم مەحکوم بێت، بەدیوێکى تر: شیعر پەرلەمانێکى بێ
وێنەیە پڕ لەدادپەوەرى و جوانى، جیهانێکە یاساى(ویژدان، عەشق،
ڕاستگۆیى)لەوێدا بۆهەمیشە قسەیان هەیە.
مه‌حمود زامدار:
ئافرەتى شاعیرو پیاوى شاعیر، چ
جیاوازیەکیان تێدا دەبینى؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: شاعیر بوون
پێوەندى نیە نەبە ڕەگەز نەبە تەمەن نەبە زۆرى و کەمیى بەرهەم و
کتێبەکانیەوە، شاعیربوون حاڵەتێکى ڕۆحیە ڕێک هەروەک عاشق بوون
وایە....، ژن وپیاوى شاعیر جیاوازیان تەنیا لەڕووى(فسیۆلۆژی)یەوەیە،
ئەگینا هەردووکیان وەک یەک هەست بەحاڵەتە ڕۆحى و ناوەکیەکانەوە
دەکەن....، وەک یەک برسى دەبن، دەخەون، تێردەبن، عاشق دەبن و عیبادەت
دەکەن ئەمیان دەبێت بە ڕاهیبەو ئەوى تریشیان دەبێت بەمورید.
مه‌حمود زامدار:
ئایا ئەدەبێک هەیە بەناوى (ئەدەبى
ئافرەتان)بێ ؟چۆن؟ لەبەرچى؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: ئەدەبێک شک نابەم
هەبێت لەژێر ناوى:(ئەدەبى ئافرەتان) یان بەپێچەوانەوە، بەڵام دەکرێ
بلێین شیعرى ژن و شیعرى پیاو وجودى هەیە، بۆنموونە کاتێ: ژنێک بەزمانى
ژنانەى خۆى شیعر بەسەرپیاودا دەڵێت دەکرێت ڕیش و سمێڵ یان گۆچان و
شەبقەکەى لەوێدا تەوزیف بکات، بەپێچەوانەیشەوە کاتێک پیاوێک شیعر
بۆژنێک دەنوسێ: زوڵفى، ئەبرۆى، قەدوباڵاى باریکى وەربگرێ وبەزمانى
پیاوانەى خۆى تەوزیفیان بکا، بۆ نموونە:
- قەدت ئەڵف و لەبت میم و زوڵف چیم
ئەزانى بەم سیانە تاڵبى چیم*؟
ئەمەى سەرەوە دیارە کە شیعرى پیاوانەیە بۆ ژنێک ووتراوە لە داواکردنى
ماچدا .....
یاخود:
- ئەى پیاو
کەشکۆڵ و عەسات هەڵگرە
بچۆرەوە دیوەخانى سڕى مەحوى....
یان
- ئێوارەیەک لەشەقامى سەوزدا ئەوم بینى
کراسى لەپەڕەى گوڵ و
پانتۆڵە خۆڵەمێشیەکەى لە کەتانى هەڵکروزاوى عەشق و
سەعاتى دەستى چەپى
لە ڕۆندکى کچە هەرزەکارانى نیشتمان
پێڵاوەکانى لە ووشە
ڕیشە ماش و برنجەکەى
لە فڵچەى سەوزى داڤنشى،
دوگمەى کراسە قاوەییەکەى
لەشیعرەکانم.....
ئەمەى سەرەوەش ئەگەر ووشەى ئەى پیاویش لە شیعرەکەدا لابەرین
هەردیسانەوە دەزانرێت شیعرێکە لەلایەن ژنەوە بۆ پیاو ووتراوە، یان
بەهەمان شێوە ئەگەر شیعرى دووەمیش وەرگرین ...!!!
مه‌حمود زامدار:
لە شاعیرانى(کلاسیکى)ى کوردى زیاتر
کێ دەخوێنیتەوە؟ بۆ؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: زۆربەیانم
خوێندۆتەوەو دەخوێنمەوە: (مەحوى ،ناڵى ،بێسارانى ،کوردى ،سالم ،سافى
هیرانى)
بەڵام لەهەموویان زیاتر(مەحوى)بەهۆى ئەوەى شیعرەکانى حاڵەتێکى
تەسەوف)یان تێدایە، ئەو حاڵەتەى کە ئینسان دەچێتەوە ناو خودى خۆى و هیچ
پێوەندیەکى بە کەون و کائیناتەوە نامێنێ ، ئەم حاڵەتەیش لە وجودى هەموو
ئینسانێکاهەیەو دەتوانێ بیدۆزێتەوە(کامڵ بوون) .
مه‌حمود زامدار:
هەتا ئێستا چ دێڕە شیعرێکى جوانى
کلاسیکت لەبەرەو لەبیرە؟ بۆچى؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان:
ووتم: لەم دەورو لەم کۆیە تاوێ سگونەت کەم
ووتى: عاشق دەبێ هەر دەربەدەربێ کۆبەکۆ بڕوا.......
یان:
لە ناکەس کاریا خاکم وەسەر ڕۆیى بە (با) عومرم
خودا تۆ بمژیێنە تالەبەر قاپى کەسێ دەمرم
*مەحوى*
لەبەر ئەوە خۆت چاک دەزانى لەهەموو دونیا، ئەدەبێک هەیە بەناوى
ئەدەبى(بەراوردکارى)هەیە هەستدەکەم ئەو دێڕە شیعرە من نووسیومە، وەک لە
نموونەى چیرۆکێکى ئەحمەدى خانى و ئەڵبێرت کامۆدا.
مه‌حمود زامدار:
ئەى لەشاعیرانى هاوچەرخ و ئێستاى
کورد، کێ زۆر سەرنجت ڕادەکێشێ؟ لەبەرچى؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: لەشاعیرانى
هاوچەرخى کورد بەڕاددەى زۆرى سەرنج ڕاکێشان کەسى وانیە، بەڵام شیعرى
هەموو شاعیرەکان بەگشتى دەخوێنمەوەو ئەوانەى تاڕاددەیەکى دیاریکراو
سەرنجم ڕادەکێشن بەپەنجەکانى دەست دەژمێردرێن، چونکە هەمیشە من
وەک(ناڵە) بەردەوام بەدواى ئەو نووسینانەدا دەگەڕێم کە لەشاعیرەوە
لەدایک دەبن نەک(شیعرنوس) بۆیە نامەوێ ناو بهێنم ببوورە.
مه‌حمود زامدار:
ئەى لە شاعیرانى بیانى؟ بۆ؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: ڕامبۆ.
لەبەرئەوەى کە جەستەت، مێشکت، هەموو شتەکانت بوون بەشاعیر، ئیتر شتێ
نامێنێ بەناوى شیعر تابینوسیت، ناچاریت واز بهێنیت، وازبهێنیت وبڕۆیت،
بڕۆیت و مەیدانەکە بۆیەکێکى دیکە جێ بهێڵیت خۆى تاقى بکاتەوە.....،
ڕامبۆش لەوانەبوو وەزیفەى شیعرى گەیشتە ئەو قۆناغە و هەستى بەوکامڵ
بوونە کرد، بۆیە بڕیارى خۆیدا ... ، ئەو لە 16 ساڵیەوە کتێبى دونیاى
خوێندەوەو لە(17-18)ساڵى کتێبى بیرى خۆى دەرکردو لە(19)ساڵیدا وون بوو
... ئایا خۆى کوشت؟ سێکسواڵى هەڵبژارد؟ ملى سەفەرى بەرەو ئەسیوبیا گرت؟
یان بازرگانى هەڵبژارد؟
بەهەرحاڵ ئەو لەتەمەنى(19)ساڵى وازى لەنووسین هێنا، چونکە تەواو ئیدى
دواجار ئەو لەشیعر تێگەیشت شتێ نامێنێ بەناوى نوسین.
مه‌حمود زامدار:
لە شاعیرە ئافرەتەکانى کورد، بەکێ
زۆر سەرسامى و چێژى لێ وەردەگرى؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: لەشاعیرە ژنەکانى
کورد کەسێکى دیاریکراونیە، بەڵام بەگشتى دەیانخوێنمەوە ... هەندێکیان
لەڕەفیقەکانم تواناى چێژ بەخشینى زۆریان بەمن هەیە کەلەنزیکەوە
دەیانناسم ...
مه‌حمود زامدار:
ئێستا سەرقاڵى چ جۆرە خوێندنەوەیەکى؟
لەبەرچى؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان:
خوێندنەوەى(ڕۆمان)، لەبەرئەوەى پەڕینەوەیەکم هەیە بەرەوئەوێ.
مه‌حمود زامدار:
لە شیعردا (جوانى– خۆشەویستى-
نامۆیى) چۆن خۆیان دەنوێنن؟ چەند نمونەیەک :
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: لەشیعردا هەموو
ئەمانە بەرگێکى تر لەبەر دەکەن کە زۆر لەجەوهەرى خۆیان زیاتر هەڵدەگرن
لەدەقى(دزە نیگایەک لە کانیلەى بە (بەرد) بوونەوە) ڕەنگبێ ناڕاستەوخۆ
هەرسێ لەم چەمکانە هەستى پێ بکرێت :
بەم دزە نیگا ڕقاوییانە
لە مەعبەدەکانى خوا مەڕوانە ...!!
ئێرە لێوانلێوە لەیادگارە تەزیوەکانى دوێنێ ى خۆر
دوێنێى ڕەق هەڵاتن و بە بەرد بوون
کە لە حیکمەتى خۆر نازانێت
بۆ بەم دزە نیگا ساردو سڕانەوە
بەرد دەگریتە کانیلەى پارچە ڕژاوەکانى خۆرەوە
ئێرە زەمهەریرترین مەنبەعى هەڵوەرینى
نیگاکانى پەپوولەیە ...!!
بۆ هێندە لە پەیکەرى بە بەردبوونەوە
دەڕوانیتە کچە دەستکردەکانى خۆر ؟؟! .
مه‌حمود زامدار:
چ جۆرە کتێبێکى دەروونى یا زانستى
سەرنجى ڕاکێشاوى؟ بــــۆ؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: کتێب و
ڵێکۆڵینەوەکانى(فرۆید)، لەبەر ئەوەى تێزەکانى بەڕوونى پەنجە لەسەر
غەریزەى ئینسان دادەنێن، دیارە ئینسانیش پڕاوپڕە لە(غەریزەى جۆراوجۆر)
.... بۆیە پێم وایە فرۆید لەوێدا موجامەلەو درۆى نازانستى نەکردووە،
بەڵکو بەوپەڕى بوێریەکەوە وداهێنەرانە ملى ڕێگاکەى گرتووە .
مه‌حمود زامدار:
سەیرى چ جۆرە فیلمێک دەکەى؟ بۆ؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: بەقەد ئەوەى ڕۆح
پێویستى بە خوێندنەوەیە بۆ تێربوون ئەوەندەیش پێویستى بە بینینى شانۆو
سینەماوە هەیە، تاوەکو ئێستا ئەو فیلمەى کەلە زاکیرەمدا مابێتەوە فیلمى
(مالینا Malena ) ى (Giuseppe TornaTore)ە، ئالەمجۆرە فیلمانە سەرنجم
ڕادەکێشن .
مه‌حمود زامدار:
ئەى لە یاریەکانى وەرزش کامەیان؟ ئەى
خۆت؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: بەڕاستى زۆرکاتم
نیە سەیرى وەرزش بکەم، بەڵام خۆم زۆرحەزم لە(مەلـــە)یە .
مه‌حمود زامدار:
ئەى چ چیرۆک و ڕۆماننوسێکى کوردو
بیانى دەخوێنیتەوە؟ بـــۆ؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: لە چیڕۆک و
نۆڤڵێتى کوردى تا ڕادەیەک شێرزاد حەسەن .
لە چیڕۆک و نۆڤڵێت و ڕۆمانە بیانیەکانیش زۆربەیان لەوانە:(نیکۆس
کانتزاکیس– فیۆدۆر دێستۆفیسکى– ڤیکتۆر هۆگۆ– پاولۆکۆیلۆ– گابرێل گارسیا
مارکیز– هەمنگواى– فرانتز(کافکا)– ڕلبێرت کامۆ– کێنوت هامسۆن– ژۆزێ
ساراماگۆ– ژۆستێن گاردەر– ماکسێنس فێرمین و...........) .
چونکە بەڕاستى هەریەک لەمانە سەرەڕاى هونەرمەندبوونیان، تیشک دەخەنە
سەر هەموولایەنەکانى ئینسان جگە لەوەى هەندێک لەمانە پسپۆرى دەرونى
وکۆمەڵایەتیشن نەک هەر تەنها ڕۆماننوس و ئەدیب، ئەمانە تواناى ئەوەیان
هەیە خوێنەرەکانیان تێربکەن، گومان لەدڵیدا دروست بکەن بیخەنە حاڵەتى
دڵەڕاوکێ و پرسیار بەبیرکردنەوەى بەردەوام و هێنڵج هێنان و ڕشانەوەش
.....
مه‌حمود زامدار:
لەگەڵ دونیاى شانۆ و گۆرانى و
ئاوازدا چۆنى؟ بــــۆ؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: وەک لەسەرەتادا
ئاماژەم پێدا، ئینسان نابێ بێ ئاگابێ لێیان وپێویستە ڕۆحى خۆى بەم
پێداویستیە نابەرجەستانە(معنوى)تێربکا، دەچمە بینینى شانۆگەریەکان بەپێ
ى دەرفەت و گوێ لە ئاوازو گۆرانیەکوردى و بیانیەکانیش دەگرم ......
مه‌حمود زامدار:
لەسروشتدا چیت پێ جوانە؟ بــۆ؟ ئەى
سروشت لەشیعرى تۆدا ڕەنگیداوەتەوە؟ وەک؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: ئەوانەى لەسروشتدا
پێم جوانن لەشیعرەکانم هەن، جا چ بەشێوازى ڕاستەوخۆ چ ناڕاستەوخۆ، وەک
ئەوەى ئەڕستۆ دەڵێ: (مرۆڤ بەشێکە لەسروشت و باڵاى سروشتیشە ....)
مرۆڤەکان بەگشتى لەزیندەگیدا سەروکاریان لەگەڵ سروشتدا هەیە،
لەنازیندەگیشدا بەهەمان شێوە....، تا هەناسە هەڵدەمژێ پێویستى بەسروشتە
بەمەیشەوە لەڕێگەى هەستەوەرەکانیەوە تامى ژیانى ڕاستەقینە دەکات، کە
دەشمرێ دەبێتە بەشێکى دیکە لەسروشت و لەخزمەتى زیندەوەران و
ژینگەکەیاندا دەبێت و کارلێک لەگەڵ سروشتدا دەکات و تەنانەت بە
زیندوویش دەئۆکسێت ..... وەک :
خورما پێنەگەییبوو
سێوەکانى سینە گەیین ..
مه‌حمود زامدار:
ئەى ڕەنگ؟ کامە ڕەنگ؟ دێڕە شیعرێکى
خۆت کە ڕەنگى تێدابێت؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: ڕەنگەکان
دەموەستێنن ... تایبەت (شین) نەک لەبەر ئەوەى دەروونناسى بە ڕەنگى
(ئەفڕاندن) ناوى دەبا، یان شەڕى داهاتووى جیهان لەسەر ئاودەبێت کە
ڕەنگى ئاسمان وەردەگرێت، بەڵکو کاتێ ئاسمان و زەریا ڕەنگى یەکتر
وەردەگرن و ڕەنگى یەکتر دەدەنەوە، جیهانێکى پڕجوانى و عەشق و شیعر
لەنهێنى وپاکبوونەوە لەخۆ دەگرێ کە هەرگیز قبوڵى پیس بوون ناکات وەک :
کە خۆر دەکوژێتەوە
ماڵێک لەسەر ئەستێرەکان چێ دەکەین ...
شەقامێک لە ڕەنگى زەریا
دەمانباتەوە سەر مانگ ....
مه‌حمود زامدار:
ئەم (ڕاشکاوى و ڕاستگۆیى و جورئەتەت)
کانیاوەکەى لەکوێ وەیە؟ ئایا جورئەت بۆ شاعیر مەرجە؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: کانیاوەکەى هێند
بەڕوونى لەشیعرەکانمەوە دیارە، کەمرۆڤ دەتوانێ زۆربەئاسانى دەستیان بۆ
بەرێو بیانگرێ، لەمرۆڤەبێدەسەڵات وداماڵراو لەبونیادى پڕنسیپڵى کەسێتى
و بڕیارى ڕۆژانەى تایبەت بە خودى خۆیانەوەیە، کە هەر جارەى لەژێر
کاریگەرى خیتابێکدا بڕیارێکى خۆنەویستانە ئەگەر جێنۆسایدێکى مەعنەوى
یان ماددى لێنەکەوێتەوە ئەوا بە تەئکید مرۆڤێک، عاشقێک دەکوژێ ...
ئەوانەى بە قودرەتى ماسک نەبێ ڕۆژیان نابەنە سەر و شەوانەش ماسکە پڕ
ئارەقەکانیان بۆ ووشک بوونەوە لە ژێر سەریان بۆ بەیانێکى تر هەڵدەواسن
...
ئا ئەم چەشنە ژیانە نامرۆڤ دۆستانەیە ڕق ئەستورم دەکا، تابە گەورەترین
چەک بەرامبەریان ببمەوە و ئەو شتانە بێژم کە هەن و شاراوەش نین، بۆیە
لێرەدا ناتوانم بڵێم تا پێویست شتم ووتبێ، کە ناووترێ ئا ئەوکاتە
ناچاردەبین بڵێین کە(ناڵە)شتێکى لەشێوەى جورئەت ووتووە...! ئەز
حەزمدەکرد لەناو گروپێکى پڕجورئەت وجوانیدا پێشڕەو بوومایە.... نەک
لەناو کۆمەڵگایەکى پڕ شەرم وعەیبەى کوردیدا .....
کەلەوێدا کۆمەڵێک گوتار ئینسانەکان مەحکوم دەکەن: گوتارى دەسەڵات،
دەسەڵاتى:(خێلەکى– باوکسالارى– حزبایەتى– ئایین.....هتد) کۆمەڵێک
چەمکى: (عەیبە– گوناهە– شەرمە- شەرەفە ) میکسێک(MIX) لەنێوان تێگەیشتن
وهەزمکردنى کارکردن بەپیرۆزى دەستەواژەکان دروست دەکەن، کە بۆهەمیشە
دەرچوون لەبازنەکەیاندا ئەستەم دەبێت مەگەر بەقوربانیدان نەبێ ...
باشە من دەپرسم بۆ پرەنسیپە سەرەکیەکانى مۆڕاڵ (Morality) لێرە تەنیا
ببەستینەوە بەژن و دامێنەکەیەوە؟ یان پابەندنەبوون بە
ڕەهەندەکانى(عەیبە – گوناهە - شەرمە) لادان بێت لەکلتورى سۆسیال؟
لەکاتێکا پڕەنسیپە سەرەکیەکانى مۆڕاڵ بریتین لەهەموو ئەوسیفەتە جوانانە
کەدواجار ئینسان پێیانەوە نزیک دەبێتەوە لەحاڵەتى کامڵ بوون.... !
ئێمە بۆچى تاسەر پابەند بین بە :
- ژنى شەرمن شارێک و پیاوى شەرمن شانەیەکیش
ناهێنێ ...؟
- دەست بەکڵاوى خۆتەوە بگرە (با) نەیبا ...؟
- کە چوویتە شارى کوێرانەوە دەست بەچاوتەوە بگرە ...؟
- لەگەڵ عامێ بچۆ شامێ ....؟
- سواربوون عەیبێکە و دابەزین دووعەیب ....؟
با ئەمانە کلتوریش بن ئەگەر لەئێستا پێویست نەبن بۆ بمێنن؟ ئەگەر
دەمێننەوە بۆ کاریان پێ بکەین و پێوەرى نادروستى هەڵسەنگاندنى
هەڵسوکەوتەکانمان بن(Distorting Measures ) لەکۆمەڵگادا و لەسەردەمى
جیهانگەراییدا؟!!
کە خودا زەمینى دروست کرد یەقینە تاوان دەبێت ڕووبدات، هەتا سەرزەوى و
کۆمەڵگاکان هەبن تاوان هەردەبێت وهەتا تەکنەلۆژیاش باڵى گەورەتر
بکێشێَت بەسەر ئینسانیەتدا، تاوانى زۆرترو مۆدێرنتر لەگەڵ خۆیدا دێنێ،
من بەمانە نیگەران نیم، بەڵکو نیگەران دەبم کاتێک پێوەرى دروستمان
لەدەستداوە بۆهەڵسەنگاندن !!
بەپێ ى تێزەزانستیە دەروونیەکان و ئەنترۆپۆلۆژیاى تاوانى و جیۆلۆجى،
بەتایبەت لاى(تورستن سیلین– Thorsten Sellin) ئەمە تاڕاددەیەکى باش
ئاشکرایە، بەڵام ئێمە خۆمان لێیانەوە دووردەگرین ئەگەر(یاساى سزادان–
قانون العقوبات)ى کۆمەڵگایەکى سەردەمى عەولەمە بەنموونەوە بگرین ئەوا
دەبینین لایەنى دەروونى و پاڵنەرو ژینگەى تاوانبار بەهەند وەرناگیرێن
بۆ دروست بوونى تاوان و تاوانباران وەک لەماددەى(409)دا دیارە ئەگەرچى
پەرلەمانى کوردستان وویستوێتى هەموارێک لەمبارەیەوەبکات بەڵام دووبارە
مەبەستەکانى بەتەواوى نەپێکاوە، تەنها لە لایەنى (تخفیف و تشدید)ى
سزاکەوە نەبێ، گرنگى بەفاکتەروپاڵنەرە جۆراوجۆرەکان نەداوە ... دیارە
بەشێک لەیاساکانمان دیسانەوە وابەستەى کلتورێکى کۆن و سواوى بێگانەیە
نەک خۆمان کە تەنانەت ناتوانین بیشیجولێنین .
مه‌حمود زامدار:
جورئەت بۆ شاعیر مەرجە؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: من واى دەبینم
ئەگەر جورئەت مەرجیش نەبێ ... زەروورە لەکاتى خۆیدا مەوجودیەتى هەبێ،
ئەو شیعرەى کە پێویست دەکا هەڵوەستە لەسەر جورئەت بکات.... لەکاتى
بازدان بەسەریدا شتێکى لەشیعریەت وون دەکات، ئەوکات دەتوانم بڵێم ئەو
شیعرە خاڵیە لەجوانى و ڕاستگۆیى و ڕاشکاوى ....کەدواجار ئەمانەش خۆیان
لەخۆیانا کەمترنین لەشیعرێک.
مه‌حمود زامدار:
ئەمانە بەیەک دێڕ:
(باران – لوتکەى چیا – قەڵاى هەولێر – ڕووبار – شەو – سەما – کانى –
خامە – غەم – پەچە – بیتهۆڤن – داڤنشى – شکسپیر – فەروغى فروغزاد – شیر
– ساز – سەفەر – شاشەى تەلەڤزیۆن – تایەر تۆفیق – مشکۆ – خــــۆت ) ؟
ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان: ئەگەر ڕووخسەت
بدەن حەزدەکەم وەڵامەکان بەشێوازێک بێت کەخوێنەرانى بەڕێز دێڕەکانى من
بگەیەنن بەووشەکانى ئێوەى بەڕێز، بەبێ ئەوەى هەردووکیان لەپاڵ یەکتریدا
بنووسم:
- ژنێکى خەتەنە نەکراوە، هەردەم دڵى بۆبزاوت لێدەدات و ناسرەوێ،
لەشیعریشدا کپ کپە.
- ولیەمى عاشقى جولیێَت بەگرێى ئۆدیب نووسى: نا بۆ ڕۆمیۆ .
- کۆستەمى شیعر... و .... ژن .... و ..... پەپوولەیە .
- هەموو گیانى تەڕکردووم کەچى هەناوم وشک و دەمم کراوە ... .
- دوو شت دەشارێتەوەو دەکرێ لەیەک کاتیشدا بۆهەردوو مەبەستیش بپۆشرێ
(جوانى و پیسى). - سەمایەکى تەواونەکراوە پڕە لەپەڕەسێلکەى ڕووتى ژن
لەئاسمانى بێ بارانى پیاودا...
- لەدایک بوونم بیردەخاتەوەو پێم دەڵێ: هەمیشە مێژویەک هەیە ڕەسەنایەتى
بنووسێتەوە .
- دایک و باوکم لەزەمانى پێکەوەیى بیردەخاتەوە.
- لەزستانى پڕکڕێوەو باراندا پیاوى گەرمبوونەوەیە .
- ئەگەر لێرەش نەبم دەتوانێ بۆنى ووڵاتەکەمم بیرخاتەوە، دەمەوێ لەوێدا
نیشتەجێ ببم .
- لەمناڵیەوە پارەم بۆکڕینى پاشەکەوت دەکرد هەرنەیدەکردە نرخەکەى ...
کەگەورەبووم تێگەیشتم ئەو بەپوول ناکڕدرێ.
- یان (بەتاڵیى) یان (منداڵەکان) ناچارم دەکەن بلێم هەیە .
- تا لەدەستى خۆمە ناترسم، کە دەپەڕێتەوە دەستى تر لەبڕیارێک دەترسم.
- ئەوەندە حەزى پێدەکەم بەڕاددەیەک هیچ چێژى لێ وەرناگرم، تۆ بلێ ى
لەبەرئەوەنەبێ کە زۆر لەزەوى دوورناکەوینەوە؟
- قەسیدەیەکى نەفەس درێژى خوایە، ووشک نابێ وبنەچەشى نادۆزرێتەوە .
- (لەپاش مەرگم چ فایدەیە بێیە سەرقەبرم لەبۆ شیوەن!) پێم بڵێ ؟؟!.
- ئەو شیعرە یا باران؟ هەمان ئەو خاکە تێردەکا، کە لێیەوە هەڵدەقوڵێ
؟!.
- خاوەن ئەفسووناویترین فڵچە بۆکێشانى زەردەخەنەى پڕلەکارەسات .
- هەروا دەزانم بریتى بوون لەڕۆشنایى ئەو تارماییانەى کەنەمدەویست
تێپەڕن و تێپەڕین ...
- دزێکى داهێنەر لەچرکەیەکدا گوێ ى سەدەیەک مرۆڤى دزى .
- ئەمەیان قورسە ... لەناو کەشتى شیعرەکاندا بەشێک لەگەردەکانم، هەناسە
دەدەن ...
ماڵپه‌ڕی ناڵه عه‌بدولڕه‌حمان
|
