هەڵبژاردن تەنها هەوڵ و مانۆرێکی بەرگریکەرانەیە لەبەرامبەر بەغداد دا!

عه‌بدوڵا مەحمود

وا بریارە مانگی 15-5 ئەمساڵ هەردوو هەڵبژاردنی پاریزگاکان و پەرلەمانی کوردستان بەرێوە بچێت، بێگومان بە دامەزراوەییکردن و بە یاساییکردنی دەسەڵات و شێوەی بەرێوەبردنی دەسەڵات لە ڕێگای متمانەی دەنگی خەڵکەوە بە شێوەی باوی دیموکراسی پەلەمانی ئێستای دنیا، زۆر باشترە لە دەسەڵاتی دیکتاتۆری و عەسکەرتاریەت، زۆر باشترە لە دەسەڵاتی میلیشیایی، زۆر باشترە لەدەسەلاتی تاک حزبی و دەسەڵاتی ئیئتیلافی.

بەلام لە کوردستاندا، هەڵبژاردن لەبەردەم سەدان پرسیاردایە، کە رێگرن لەوەی هەڵبژاردنێکی شیاو بەرێوە بچێت، ڕێگرن لەوەی دەنگی خەڵک مایەی بۆدابنرێت، رێگرن لەوەی دەسەلات بەیاسایی بکرێت، رێگرن لەوەی ئئتیلافی نێو چوارچێوەی رێکەوتننامەی سترایجی یەکێتی و پارتی، بشێوێنی. رێگرن لەوەی هیچ لایەنێکی دۆراو مل بە ئاکامەکەی بدات.

پرسیار ئەوەیە، ئایا دەستبردنی یەکێتی و پارتی بۆ هەڵبژاردنەکان، بەرهەمی وەفاداری ئەوانە بە بریاری پێشووی پەرلەمان یان درێژکراوەی هەڵبژاردنەکانی عێراقە؟ ئایا هەڵبژاردنەکان لەژێر گوشار و بە بریاری بەغدایە یان پێداویستیەکی درک پێکراوو پێویستە کە یەکێتی و پارتی پەییان پێبردووە؟ ئایا هەڵبژاردنەکانی ئەم جارە بۆ بەڕەسمی کردنی فیدرالیزمە؟ ئایا پرۆسەو فەزای هەڵبژاردنەکان بۆ هەموو حزب و لایەنەکان وەکو یەکە یان تەنها بۆ هەردوو حزبی دەسەلات و پاوانخوازە؟ ئایا ئازادی بانگەشەکانی هەڵبژاردان، ئازادی هەموو حزب و لایەنەکان و لیستە سەربەخۆکان و کەسایەتیەکان، بۆ هەمووان فەراهەم دەکرێت؟ ئایا ئیمکانیەت و داهات دەخرێتە بەردەستی هەمووان بۆ ئەوەی بتوانن دەنگی خۆیان، قسەی خۆیان، بەرنامەو پلاتفۆرمی خۆیان، بانگەشەکانی خۆیان، بگەیەنن بەخەڵکی؟ ئایا ئەو سەدان هەزار کەسە لە کارمەندو کرێکارو موچەخۆرەی حزب پسوڵەی دامەزراندنی پێیان داوە، هەڕەشەی نانبڕینیان لێناکرێت ئەگەر دەنگ نەدەن؟ ئایا ناخرێنە ژێر چاودێریەوە و ئەگەر دەنگیان بەحزبی ترو لیستی تردا چیان بەسەردێت؟ یان ئەگەر بەشداری دەنگدانیان نەکرد چی؟ ئایا فەرهەنگی سادەی رێزگرتن لە ئازادی بەیان و بانگەشەکانی هەڵبژاردن رەچاو دەکرێت و شەڕە پەرۆ و سوکایەتی بەیەکتری کردن تا دەگات بەچاوسورکردنەوەو هەڕەشەو لێدان و توندوتیژی، ناگیرێتە بەر؟ سەرئەنجام ئەگەر هەڵبژاردنەکان بە ناو هەموو ئەم تونیلانەدا و بەناو دەریایەک لە پرسیارو گێرمەو کێشەشدا بڕاوت، ئاکامەکەی قبوڵ دەکرێت؟

بەپێی هەموو واقعیەتە سیاسی و ئابوری و چینایەتیەکانی کوردستان، و بەپێی تەجروبەیەکی واقعی کە تا ئێستا خەڵکی کوردستان بینیویەتی و دنیاش شاهیدی بووە، بەپێی واقعیەتی مامەڵەی حزبەکان لەگەڵ یەکتر، بەپێی مامەڵەی حزبەکان لەگەڵ ریزەکانی خۆیان و بیروڕای جیاوازی نێوخۆیان، بەپێی نادیموکراسی و بوون و نامەدەنی بوونی خۆیان، ئەوەیان سەلماندووە، کە ناتوانن بچنە نێو وێنەی هیچ هەڵبژاردنێکی نەک ئەوروپی تەنانەت هەڵبژاردنێکی ولاتە بە ناو دیموکراسیەکانی خۆرهەلاتیش.

واقعیەت ئەوەیە هەڵبژاردنێک کە بریارە بەرێوە بچێت، جگە لەڕویەکی درۆزنانەی دیموکراسیەکی کلک و گوێکراوی دەسەلاتی میلیشایی ئەحزب و عەقلیەتی عەسکەرتایەتی شاخ و فەرهەنگی دواکەوتوانەی شەرق ناتوانی زیاتر ببێت. چونکە هەڵبژاردنێک کە بریارە بکرێت تەنها هەوڵیک و مانۆرێکی بەرگریکەرانەیە لەبەرامبەر لایەنە ناسیونالیستە- ئیسلامیەکانی عیراقدا، بۆ هێشتنەوەی سەهمی ناسیونالیزمی کورد لە بەغداو ڕەسماندنی دەسەڵاتدارتییان بەسەرکوردستاندا.

هەموو کەسێک ئەو راستیە ئەزانێت، پرۆژەی فیدرالیزەکردنی عێراق، شکستی هێناوە. رێکەوتنامەی نێوان لایەنەکان بەسەریەکدا ڕووخاوە. بالانسی هێزەکان و هاوسەنگی هێزی لایەنەکان و بزوتنەوەکان گۆرانی بەسەردا هاتووە. ئەمریکا لەعێراق سەرگەرمی پرۆسەی کشانەوەیە، دەخالەتی ولاتانی ناوچەکە روو لەسەرە. کێشمەکێشی نیوان بەغداو هەولیر لەسەر" بودجە، نەوت و غاز، سنورو ناوچە جیناکۆکەکان، مادەی 140 و کەرکوک، پیشمەرگە، سنوردارکردنی دەسەلاتی هەریمەکان( کە رەمەکەی رووی لە دەسەلاتی هەریمە) لەهەڵکشاندایە.

رەوینەوەی خۆشباوەری خەڵکی کوردستان بە یەکیتی و پارتی و سەرجەم حزبەکانی بزوتنەوەی قەومی کورد، دەسپێکردنی دەورەیەکی پر نەفرەت و نارەزایەتی بەدژی دەسەلاتی تالانجی و گەندەل و بیدەرەبەست بەرامبەر بەسەرەتاییترین خزمەتگوزاریەکانی خەڵک و کەمترین پیداویسیەکانی ئینسانی ئەم سەردەمە. و لەژێر سایەی ئەمەدا هەڵتۆقینی ئۆپۆزیسۆنی پوچ و هەوڵیان بۆ کەلک وەرگرتن لە ناڕەزایەتی و نەفرەتی خەڵک لە دەسەلاتی هەردوو حزبی حاکم لە کوردستاندا بێئەوەی هیچ پرۆژەیەکی جیاوازو جدیان لە هی پارتی و یەکیتی و پێبێت. تەنانەت ئەم خۆی بە ئۆپۆزیسیۆن زانانە، زیاتر لە دەیەو نیوێکە، لەپاڵ دەسەلات و بە داهاتی دەسەلات و بە هاوپەیمانیەتی لەگەل دەسەلات و بە موچەی دەسەلات، بەشداریان لەشەرو ئاشتی حزبە دەسەلاتدارەکاندا کردووە بەشێکن لە فەزای سیاسی لیخنی کۆمەلگا، بەرپرسن لەهەموو ئەو موسیبەتانەی تا ئیستا یەخەی خەلکی کوردستانیان گرتووە. تەنانەت لیستی بەناو سەربەخۆ و ریفۆرمخواز کە کەسایەتیەکانیان چەندین دەهەیە کەسی خاوەن بریارو کەسایەتی دەرجە لە پیشی دەسەلاتی حزب بوون و بەشدارن لە میژوویەکی دریژی شەرو برسیتی و خەڵک و خۆشخزمەتی بە ولاتانی کۆنەپەرستی ناوچەکە. ئەمانە ناتونن هیچ بە ئاقاری خزمەت بەخەڵک و بەرژوەندیەکانیان و دیموکراسی بەمانا باوەکەشی بکەن. ئەمانە دەیانەوی ببنە فریاد رەسی ناسیونالیزم لەدەست نەفرەتی خەلک و رای گشتی و رەسمی و جەماوەری. بەلام بەهەمان کەرەسەی کۆن و بەهەمان هەگبە و پەیامی سیاسیەوە.

هەڵبژاردنێک کە لە فەزای ئیستای کوردستاندا خەریکە نەخشەی بۆ دائەرێژرێت، کاردانەوەی دەسەلاتی ناسیونالیزمی کوردە بەرامبەر بە دەسەلاتی ئێستا لە بەغدا، و پەیوەندی بە خەڵکی کوردستان و بەرژەوەندیەکانی ئەوانەوە نییە. خەڵکی کوردستان کە لێوان لێوە لە نەفرەت و ماوەی نزیک بەدووساڵە لەسەرجادەیە و بەیانی نارەزایەتیەکانی خۆی ئەکات، لەپاڵ میدیای رادیکال و ئازادو نیمچە ئازاد دا، ئۆپۆزیسیۆنی واقعی دەسەلاتی ناسیونالیزمی کوردە، پێویستە ببێتە ئۆپۆزیسۆنی جیاوازو سەربەخۆ دژ بە دەسەلات و سینایۆکانی. خواستی سەربەخۆی هەریمی کوردستان، و پیکهینانی ولاتیکی سەربەخۆ و وەستانەوەی بەنەخشە بەرامبەر بە هەرەشەکانی ناوەندو هێزەکانی، و هەرەشەو دەستیوەردان و ملهوری ولاتانی ناوچەکە، هەڵبژێرێت.

ئەگەر بریارە هەلبژاردنێکی مۆدێرن بەرێوە ببرێت ئەبێ بۆ جغرافیایەکی پیناسەکراو بێت، ئەبی دوور بێت لە هەرەشەو دەستیوەردانی ولاتانی ناوچەکە، و هەڕەشەی ئاینندەی ناوەند لە هەریم. هەڵبژاردن ئەبێت بۆ پێکهێنانی حکومەت و پەرلەمانیکی ولاتی بێت، کە مافی دەسەلاتداریتی ڕەسمی لەلایەن مەرجەعە نیودەولەتیەکانەوە پێبدریت. ئەمەش پێویستی بە جغرافیای بەڕەسمی ناسراوی نیودەوڵەتی و زامن بوونی مافی هاولاتی بوونەوە هەیە.

دەنگی بەڕەسمی ناسینی مافی دەسەلاتدارتێتی، دەنگی خوازیارانی جیابونەوەی کوردستان و پێهکێنانی ولاتێکی سەربەخۆی سکولاری ناقەومی، دەنگی بەرەسمی ناسینی ئازادی و ئازادی سیاسی، دەنگی بزوتنەوەکانی کریکاران و لاوان و ژنان و تویژە مەحرومەکانی کۆمەلگا، بەدژی تالانی و گەندەلی و بۆ خزمەتگوزاری و ریزگرتن لە ئیرادەی ئینسانەکان، ئۆپۆزیسۆنی واقعی ناو کۆمەلگای کورستانە، بۆ گۆرانکاری ریشەیی. ئەمە دەنگە دەنگی نایە بۆ سیناریۆکانی هەلبژاردن و درۆ ئارایشدراوەکانی بەناو ئۆپۆزیسۆنێکی موچە خۆری حزب و دەسەڵاتی میلیشیایی.