ناوەند و کەنار لەسەردەمی شاشەو نێت دا،
هەموومان لەبەردەم ئینتەرنێتـدا یەکسانین.

محه‌مه‌د حسێن  

بۆفێربون و خۆپێگەیاندن ، بۆبەدەستهێنانی کتێب و سەرچاوە زانستى و مەعریفیەکان ، بۆئاشنا بون بە دەسکەوتە زانستى وهونەرى و ئەدەبیەکانی سەردەم ، هەتا دە ساڵ لەمەوبەر لەڕۆشنبیرى کوردیدا هەمیشە باسی ناوەند و کەنار ئەکرا ، قسە لەو دەرفەت وچانسە زۆرانە ئەکرا کە لەناوەندا هەیە و لەشارە کەناریەکاندا خوێنەر و ئارەزومەندانی لێى بێ بەشە . هەڵبەتە کەباسی ناوەند ئەکرێت ، لەکوردستاندا هەمیشە هەولێرو سلێمانی و لەئاستی عێراقیشدا بەغداد لەبەرچاوە ، بە هەموو ئەو شاروشارۆچکانەى لەدەورو پشت و دەرەوەى ئەم ناوەندانەیش هەبوو ئەوترا کەنار ، یان ناوچە پەراوێزخراوەکان . جگە لەم پۆلێنکردنەى ناوەند و کەنار کە بەلاى زۆرەوە ڕیشەیەکی سیاسی هەیە ، زۆر جار خەڵکی ناوچە کەناریەکان خۆیان ئەم هەست بەپەراوێزکردنەیان زیاتر لابەهێز ئەبوو ، یان وەکو بیانویەک بەکاریان ئەهێنا بۆئەوەى بەشێکی زۆرى ئەو لاوازی و دواکەوتنەى لەبوارە فەرهەنگیەکاندا هەیە پیا هەڵواسن .

دیارە ناوهێنانی ئەم شارانەى لاى خۆمان بەناوەند تەنها لەو پرۆسەى بەراوردکاریەوە دێت کەئەشێـت کەسێک لەکەلار و چۆمان یان هەڵەبجەو ئاکرێ و چەمچەماڵ لەگەڵ هەولێریەک و سلێمانیەک دا خۆی ببینێـەوە ، ئەگینا نەهەولێر و نەسلێمانی هیچیان تایبەتمەندیەکانی ( گەورەشارى ) تیانیە ، metropolitan نین ، وەک ئەوەى نیۆرک و بۆمباى و لەندەن و ئەستەنبول هەیە . بەهەرحاڵ کێشەکە لەگەورەیى و بچوکی سلێمانیدا نیە ، قەیدی چیە با ئەوان هەر ناوەند بن ، بەڵکو ئێمە پێویستمان بە بینیى ئەو گۆڕانانە هەیە کە تەکنۆلۆجیاى هاوچەرخی communication دروستى کردووە .. ئایا ئێستا ئەم پۆلێنکردنەى کەنار وناوەند لەئاستە فەرهەنگیەکەیدا هیچ مانایەکی ماوە ، ئایا مەعقولە لەسەردەمی mass media ى جیهانگیریدا هەر وا بەچاوی هەشتاکانی سەدەی بیستەمەوە تەماشاى ئەم مەسەلەیە بکەین ، ئەکرێت ئەو هەموو گۆڕانەى سەتەلایت و ئینتەرنێت و مانگەدەستکردەکان دروستیانکردووە لەبەرچاونەگرین .

بێگومان لەڕوی فەرهەنگیەوە هاتنی ئینتەرنێت وسەتەلایت کۆتایى بەم هاوکێشەى کەنار و ناوەندە هێنا، لەسایەى ئینتەرنێـتدا ئیتر هیچ کەسێک لەکەناردا ناژى ، کەنار بەمانا فەرهەنگیەکی کۆنسێپتێک بوو بەکارهێنانی لە قۆناخی ئینتەرنێـدا تەواو بێ مانایە . ئەمە نەک هەر بۆکەلار و ئاکرێ لەبەرامبەر هەولێر و سلێمانی ، بەڵکو بۆ خێڵەسەرەتاییەکانی هند و بەربەریەکانی مرۆیتانیاو مەغربیش بەرامبەر پاریس و واشنتۆن DC هەرڕاستە ، ئەمە هاودەرفەتیەیە کە بەئمتیازی چاخی جیهانگەرایى دائەنرێت ، چونکە لەم سەردەمەدا چەندە دەرفەت بۆ بە هێزە کان هەیە ، هێندەیش بۆلاوازەکان ، ئەمریکا و قاعیدە باشترین نمونەی ئەم ڕاستیەن .

ئەگەر بپرسین ئەوە چ سەرچاوەیەکە لەبەردەستى خوێنەرانی هەولێر و سلێمانیدا هەیە و لەکفرى و شێخان دەست ناکەوێـت ، تابلۆى کام هونەرمەندی جیهانیە لەبەغداد ئەتوانرێـت ببینرێـت و لەدیالە و سەماوە دەستەبەر نیە ، کێ ڕێگەى لە خوێنەرێکی گەرمیانی و پێنجوێنی گرتووە ڕۆژانە لەگەڵ نوسینەکانی نوۆم چۆمسکی و سەلمان ڕوشدی و یوسف قەرزاوی مشتومڕ و دیبەتی خۆى بکات ، لە چ شارۆچکەیەکی دورەدەستى کوردستانەوە ناتوانین کتێبەکانی WWW.Pertwk.com بەبەلاش وەرگرین و بیخوێنینەوە ، بەدڵنیاییەوە وەڵامەکە ( هیچ ) ئەبێـت . ئەمە ئەو جیهانە ئەلکترۆنیەیە مانگە دەستکردەکان بۆى دروستکردوین ، مەیدانێکە و بۆهەموان وەکو یەک کراوەیە ، هەر لەئوسامە بنلادنەوە تا ئەگاتە جۆرج بۆش ، لەتابلۆکانی بیکاسۆوە بۆ وێنەى ئەو قوربانیانەى گروپەکانی قاعیدە سەریان ئەبڕن ، لەمۆسیقا و پاپی مایکل جاکسنەوە تائەگاتە هۆرەى على نەزەر ، هەموان کەڵک لەم هاودەرفەتیە وەر ئەگرن . هەر ئەم هاودەرفەتی و یەکسانیەیشە بیانوی نەهێشتۆتەوە بۆ ئەو بەڕێزانەى پێشتر دەستکورتی و هەژارى چالاکیە ڕۆشنبیرى و هونەریەکانی ناوچە کەناریەکانیان پێ پاساو ئەدا .

دیارە کێشەى کەنار و ناوەند لەڕوی سیاسی و ئابورى و تەنانەت کۆمەڵایەتیشەوە زۆر بەزەقی لەکوردستاندا هەیە ، بەڕاستی شارەبچوکەکان تا ئێستایش هەر گیرۆدەى کەڵچەر و نەریتی زۆر سەرکوتکارو توندوتیژن ، مەگەر ئەوکەسانەى تیا ژیابن وێناى بڕی ئەو ستەم و نەهامەتیە بکەن مرۆڤ وەک تاکەکەس لەم شاروشارۆچکانەدا ئەیبینێت . لەڕوی خزمەتگوزارى و پرۆژەى ئابورى بونیادی و ئاستی بایەخدانى حکومەتەوە هەروا ئەم جیاوازیە تاڵ و زەقانە ئەبینرێت ، بەڵام خۆشبەختانە پێشکەوتنەزانستیەکان و تەکنۆلۆجیاى سەرمایەدارى لەڕوی ڕۆشنبیریەوە ئەم جیاوازیەى سڕیەوە ، ئەوەى خودا و دەسه‌‌ڵات و ئابورى و حیزب بەجیاوازى ڕایانگرتبو ، ئینتەرنێـت بەهێمنی و سەتەلایت بەجەنجاڵیەکی زۆرەوە هاتن و لانی کەم لەبوارى ڕۆشنبیریدا کۆتاییان پێ هێنا .

muhemedhusen@yahoo.com