ڤایرۆسی دەردی گەندەڵی

ئامێزی كوردانی هەندەرانیشی گرتۆتەوە.

خەبات لاوباخ        

دوای ئاشبەتاڵی ساڵی 1975 بۆ یەكەمجار و دواتر لە دوای دەست پێكردنی شەری كەنداوی یەكەمی نێوان ئێران و ئێراق ،كە كۆچڕەوی لە كوردستانی باشور دەستی پێكرد وڕوویان لە ئەوروپا و ئەمەریكا كرد ، هەرچەندە بەڕێژەی دانیشتوانی كوردستان زۆر نەبوو،بەڵام دوای ڕاپەڕینەكەی 1991 بەلێشاو خەڵكی ڕوویان لە هەندەران كرد و ڕێگای هات و نەهاتیان گرتەبەر ، چەندین كارەساتی و تراژیدیای دڵتەزێنی لێكەوتەوە، لەگەڵ جیابوونەوە و لێكپچڕاندی خێزانی و گیروگرفتی كۆمەڵایەتی.

ئەمەش لەسەرەئەنجامی چە‌ند هۆیەكی سیاسی(شەڕی براكوژی) ،كۆمەڵایەتی(چاولێكەری ولاسایی كردنەوە) ،ئابوری( نەبونی و بێكاری لەئەنجامی ئابلوقەی جیهانی و ئێراقی لەسەر كوردستان) و خەوبینین بە بەهەشتی ئەوروپاوە ، تاوای لێهات كورد لە زۆربەی ووڵاتانی جیهان بەتایبەتی ووڵاتانی ئەوروپا گیرسانەوە ، ئەمەش ئەتوانرێت پۆلێن بكرێت بەدوو بەشەوە :

1- ئەو ئاوارانەی لەئەنجامی ئاشبەتاڵ و شەڕی كەنداو ڕوویان لە هەندەران كردبوو ، تا ڕادەیەك توانیان خۆیان بگونجێنن و ئەو هەلە بقۆزنەوە وبتوانن خۆیان سودمەند بكەن و زۆربەیان دەست بكەن بە فێربونی زمان و خوێندن و مناڵانیان لەم ووڵاتانە گەورە ببن ، كە زۆربەی ئەمانە هۆی ئابوری وای لێ نەكردبوون ڕوو لە هەندەران بكەن ،بەڵكو زۆرتر باری سیاسی بوو ، كە ئامادە نەبوون بەشداری شەڕی براكوژی بكەن یان بچنە ژێر ڕكێفی ڕژێمە گۆڕبەگۆڕەكەی بەعس و ببنە سوتەمەنی شەڕە دۆڕاوەكانی.

2- زۆربەی ئەو ئاوارانەی لە دوای ڕاپەڕینی91 و ڕزگاركردنی كوردستان ڕوویان لە ئەوروپا كرد ،

 ئەمجارەیان ژن و پیاو و پیر و گەنجی گرتەوە و بەلێشاو ئەهاتن، كە زۆرتر باری سەختی ئابوری و بژێووی ژیان وای لێكردن ئەم ڕێگایە بگرنە بەر، كە ئەمەش قەیرانێكی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا ، چی لە كوردستان ،یان لە هەندەران بێت.

لە ئەنجامی ئەم كۆڕەوە ،چەندین گیروگرفتی كۆمەڵایەتی لەگەڵ خۆیدا هێنا وەك:

لێكترازاندنی شیرازەی خێزان و دووركەوتنەوەوجیابوونەوە لەیەكتری ، گیان لەدەستدانی گەنجێكی زۆر ، بێ باوك بوونی مناڵان وسەرگەردانی ژنان و لەدەستدانی ماڵ و موڵك و خۆدانە دەست چارەنوسی نادیار ، مانەوەی هەزاران كچ وقەیرە بونیان  ...تد

بەداخەوە تا دێت ڕەوەندی كورد ڕووی لە زۆربوونە ، كە ئەبوایە ئێستا كۆمەڵێك ڕێكخراو و ئۆڕگانی سیاسی و كۆمەڵایەتی وزانستی بهاتنایەتەدی بۆ خزمەتی بزاڤە ڕەواكەمان،هەوڵدان بۆ ئامادەكردنی لۆبی كوردی و خۆگونجاندن لەناو ئەو كۆمەڵگایە وكاركردنە سەر سیاسەت و ڕاوبۆچونی ئەو ووڵاتانە بەرامبەر  بەكوردستان.

ئەگەر بمانتوانیایە بەوردی ئامارێكی ڕاست و دروست لە نێوەندی ڕەوەندی كوردی بكردایە ، ئەمانتوانی بیسەلمێنین بەڕێژەیەكی زۆركەم ،كوردانی هەندەران سودیان لەو دەرفەتە سیاسی و زانستی و هونەری و كۆمەڵایەتیانە وەرگرتووە ،كە بۆیان ڕەخساوە ، جگە لە چەند گەنجێك نەبێت، لەگەڵ ئەو مناڵانەی لێرە لەدایك بوون یان گەورەبوون، كە ناچاركراون بچنە خوێندگا. بەپێچەوانەوە ، دیاردەی لێك دابڕاندن و دابچڕ‌اندنی ڕەوەندی كوردی لەیەكتر بۆتە دیاردەیەكی سەردەم ، سەرەڕایی ئەمەش چەند خویەكی نامۆی دوور لە كۆمەڵگای كوردایەتی سەری هەڵداوە و خەریكە تەشە‌نە ئەسەنێت وەك:

+ بیر نەكردنەوە لە فێربونی زمان و خوێندن ، تەنها گەڕ‌ان بەدوای كاری ڕەش و وەرگرتنی یارمەتی لە سۆتسیال( كۆمەكی كۆمەڵایەتی بۆ ژیان) ،دواتر دروستبوونی گیرگرفتی خێزانی وئەنجامەكەشی جیابوونەوەو سەرگەردان بوونی مناڵانی كورد.

+دەركەوتنی دیاردەی دزیكردن و مامەڵەكردن بەكەلوپەلی دزراو بۆ پەیداكردنی بڕێ پارەی زۆرتر، تا لەكوردستان بتوانن خۆیانی پێوە دەربخەن .

+ تووشبونی گەنجان بە دەردی  قوماركردن ، بەكارهێنانی مادەی بێهۆشكار ،هەنگاونان بۆ خۆ وونكردن و تیاچوون ، شەڕكردن ،لەشفڕۆشی ، كوشتن ، تاكو ئێستا چەندین لاوی كورد خزێنراونەتە ناو زیندانی ئەم ووڵاتانە.

+قسەوقسەلۆك و بوختان كردن بۆ یەكتری تاڕادەی پڕۆپاگەندەی ناشیرین بۆ یەكتری سوككردن و توانج گرتنە یەك لە ئەنجامی ئیرەیی كردن بەیەك و هەوڵدانی ئاژاوە دروستكردن.

+ زۆر لە ژنان و پیاوانی كورد هەوڵی لاسایی كردنەوەی لاوانی ووڵاتانی هەندەران ئەدەن لە بەدڕەوشتی وهەندێ جار باس لە گۆڕینەوەی هاوسەرەكانیان ئەكەن ، ئەیانەوێت خۆیان بەپێشكەوتوخواز پێناس بكەن و خۆگونجاندنی خۆیان لەم ووڵاتانە نیشان بدەن.

زۆر دەردی كۆمەڵایەتی تر هەیە ،كەپێویست ناكات بەدرێژی لێیان بدوێین ، كە ئەمانەش ڕەنگ

دانەوەی بارودۆخی كوردستانە بەسەر ڕەوە‌ندی كوردییەوە.

ئەوەی كە سەرنجمان ڕادەكێشێت ، لە دوای ڕوخاندنی ڕژێمی گۆڕ بەگۆڕی بەعسەوە ، ئەندامانی پارتەدەسەڵاتدارەكانی كوردستان(یەكێتی و پارتی) لە ئەوروپا بەشێوەیەكی چاوەڕوان نەكراو ڕووی لە زۆربووندایە ،هەندێكیان نەك باوەڕییان بەو پارتانە نیە ،بەڵكو بەكوردستانیش نیە، هەندێكیان كۆنە بەعسین ، هەندێكی تریشیان ئەندامی پارتە بچوكەكانن و ئەزانن  تەنها لەژێرسایەی ئەو دوو پارتەوە ئەگەنە مەرامەكانیان ، هەندێ لەوانەش كۆنە ئەندامی ڕەشبینی  ئەو پارتانە بوون ، ئێستا ئەزانن دەستكەوتیان لە جاران زۆرتر ئەبێت،گەڕاونەتەوە .

زۆربوونی ئەندامان، هۆیەكانی ناگەڕێتەوە بۆ دڵسۆزییان بۆ ئەم پارتانە ، بەڵكو هەوڵی بەدەستهێنانی مەرامە تایبەتیە كەساییەتیەكانیانن ، زۆر بەئاسانی مەبەستەكانیان ئاشكرایە،بۆ نموونە بۆ دەڕبڕینی ناڕەزایی و خۆپێشاندن یان یادكردنەوەی كارەساتێكی دڵتەزێنی كوردستان ،بەهەردوو پارتەكە ناتوانن 150 كەس كۆبكەنەوە، بەڵام بەهاتنی بەرپرسێك یان سەركردەیەك، هۆڵی كۆبونەوەكە جمەی دێت ،ئامادەن دەست لەكار و ماڵ و مناڵ هەڵگرن ، دواییان بكەون و خزمەتیان بكە‌ن.

هەر بە ئەندام بوونیان لەم پارتانە، دەست بەجێ داوای پشتگیری و گەواهینامە ئەكەن تاكو بتوانن ، پارچەیەك زەوی و پارەی خانەنیشینی مسۆگەر بكەن ، تەنانەت كار گەیشتۆتە ئەوەی خێزانەكانیان بەجێ بهێڵن  بگەڕێنەوە كوردستان بۆ دامەزراندنیان ( بێ چەند و چوون داوای

بەڕێوەبەری گشتی یان بەڕێوەبەری فەرمانگەیەك یان وەزیری ئەكەن، بێ ئەوەی خاوەنی بەڵگەنامەیەكی زانستی ئەم ووڵاتانە بن) تا ساڵێك لەوێ بن و دواتر خۆیان خانەنشین بكەن و خزمەتی هەموو ساڵی ئاوارەییشیان بۆ دیاری بكرێت و دواتر ژنەكەشیان ئەنێرننەوە و ڕۆڵی هەمان شانۆگەریان پێ ئەگێڕن و دوای ساڵێك ئەوانیش ئەگەڕێنەوە و لە ماوەی ئەو ساڵەشدا سەر ئەكەن بە كۆشی هەموو كەسێكدا تا پارچەیەك زەوی مسۆگەر ئەكەن، واتە پارەی دوو خانەنشینی و پارچەیەك زەوی و پارەی سۆتسیال و كاری ڕەشكردن لە هەندەران ، سەڕەڕای ئەمانەش خۆ دزینەوە لە ئابونەی مانگانەی پارتە دڵسۆزەكەیان  و بەشداری نەكردنیشیان لە چالاكی خۆپێشاندان ، كە دێتەسەر كوردایەتی ، لە هەموو كەس كوردترن و بەردەوام ڕەخنەش لە كاربەدەستان و بەرپرسی كوردستان ئەگرن كە گەندەڵن ، بێ ئەوەی بزانێت كە خۆیان زۆر گەندەڵترن.

لە ئەنجامدا بۆمان دەرئەكەوێت، ڤایرۆسی دەردی گەندەڵی ئامێزی زۆربەی كوردانی هەندەرانیشی گرتۆتەوە ، بێ ئەوەی هەستی پێ بكەین و چارەسەرێكی بۆ بدۆزینەوە ، ئێمەش بەشداربوویەكی ئەكتیڤین لەو بوارەدا .

لە ڕاستیدا ئێمە ئەبوایە هەوڵێكی بێ ووچانمان بدایە بۆ سود وەرگرتن لە سیستەمی سیاسی و پەروەردەكردن و زانستی ئەم ووڵاتانە و گواستنەوە و جێ بە جێ كردنی لە كوردستاندا ، نەك دووبارەكردنەوەی هەمان گەندەڵی، كە كوردستان پێوەی ئەناڵێنێت .

لەدوای زۆرتر  لە30 ساڵ بڵاوبونەوەی ڕەوەندی كورد لە جیهاندا ، نەمانتوانیوە لۆبییەكی سەركەوتوو دروست بكەین و لەو ڕێگایەوە هەوڵێك بدەین خزمەتێك بە ووڵاتەكەمان بكەین، تەنها ڕەنگدانەوەی بارودۆخی كوردستان بەسەرماندا زاڵ بووە و پابەند بووین بە پارتە كوردستانیەكان و پەیڕەوی سیاسەتی تەسكی تاك پارتاییەتیمان كردووە ، ئەمەش جگە لە زیان كردن هیچ سودێكی نەبووە بۆمان . ئەگەر ئێمە دەست پێ نەكەین لێرەوە ،كە چەندین هەل و دەرفەت لە بەردەستماندایە ، ئەی چۆن ئەتوانین پشت بە كوردستانێكی تازە لەسەر پێ وەستاوی بەگورگ دەورەدراو ببەستین ، خۆ لە پڕێكدا نابین بە كوڕێك ، ئەگەر ئێمە هاوكار نەبین و دەستبەرداری گەندەڵی نەبین وهەوڵی ڕاستكردنەوەی لێرە و لە كوردستان نەدەین و تواناكانمان نەخەینە گەڕ بۆ خزمەتی كۆمەڵگای كوردی .

ئەگەر پابەندبونمان بە هەستی لێپرسینەوە و نەتەوایەتی و نیشتیمانپەرەریمان نیشان نەدەین ، ئەوە ئەبێت دەست لە ئاواتەكانمان هەڵبگرین و بۆ هەتاهەتایی باوەش بۆ ژێردەستی وهێرشی  لە ناوبردنمان بكەینەوە .

 با بەهەموومان هەوڵ بدەین ڤایرۆسی دەردی كوشندەیی گەندەڵی لە ناو بەرین و دەروازەی بەختەوەری و كامەرانی و سەربەخۆیی بۆ نەوەكانی داهاتومان ئاوەڵا بكەین ، با چیتر دوای مەرام و دەستكەوتی تاكەكەسی نەكەوین و بە خۆشییەكی كاتی هەڵنەخەڵتێین و بیر لە بەرژەوەندی میللەتەكەمان بكەینەوە ، تا مێژوو و نەوەی داهاتوو  نەفرەتمان لێ نەكەن.