|
خوێندنەوەیەک بۆ
تابڵۆکانی هونەرمەند ( ئۆرمێرا لۆلەنج ).
ناڵە حەسەن
- ئۆرمێرا لۆلەنج ( Ormira lulanaj ) کێیە .. ؟
ئۆرمێرا لە ماڵپەڕە تایبەتیەکەی خۆیدا دەنووسێت :
( من لە ئەلبانیا لە دایک بووم ، لە وڵاتێکی بچووک و پرشنگ . من لە
منداڵییەوە حەزم لە وێنەکێشانە . لەوساوەڕا لەژێر کاریگەرییەکان و
هاندەرییەکانی باوکم دا بوویمە کە ( هونەرمەندێکی بێ وێنەیە ) . من لە
ڕێگای تابڵۆکانمەوە تەعبیر لە هەست و سۆز و ئەو ووشانە دەکەم کە
ناتوانم دەریان ببڕم . وێنەکانم ڕەنگاوڕەنگن .. بیرۆکەکانم خەونەکان و
هەست و سۆزمن کە بە قووڵی لە نێو ناخم دان . ئەفسانەکان و گۆرانیەکانی
خەڵکی وڵاتەکەم ، داب ونەریت و شێوەی جلوبەرگ و ئایین و دیمەنی
ئەندازەیی شارەکەم و هەموو ئەمانە ڕاستەوخۆ کاریگەرییان هەیە بەسەر
تابڵۆکانمەوە . بینین و ڕوئیاکانم بۆ وڵاتەکەم هەمیشە ئیلهامم
پێدەبەخشێ لە نێو ئیشەکانم دا ) .
خوێندنەوەیەک بۆ تابڵۆکانی ئۆرمێرا .
ئۆرمێرا یەکێکە لەو هونەرمەندە مۆدیرنیستانەی کە بە دیدێکی تازەوە
تابڵۆکانی دەکێشێ . خەم و خەیاڵ و خەون و ئازارەکانی ژنانەن . دەتوانین
بڵێین ( جیهانی مێ ) بە بەرینایی خۆی لە نێو تابڵۆکانی ڕاکشاوە . خەون
و خەیاڵەکانی مرۆیین ، واتە مرۆییانە لە ژیان و چارەنووسی مرۆڤ دەڕوانێ
. خەمی مرۆڤی لە کۆڵدایە لە نێو ڕەنگ و فیگەر و هێڵەکانی نێو تابڵۆکانی
دەریان دەبڕێ . ئۆرمێرا هونەرمەندێکی هەست ناسکە و خەیاڵ و
بیرکردنەوەکان و تابڵۆکانیشی ڕەنگینن . لە نێو تابڵۆکانیدا ، سەرەداوی
ئەفسانە و ئەو بیرۆکانەت دەست دەکەوێ کە ئۆخژن بە ڕۆح و فێنکایی بە دڵ
دەبەخشن . ئۆرمێرا هونەرمەندێکی کەنەدی یە و بە ڕەگەز ئەلبانیە ، وەک
هەر کەسێکی کۆچبەر ئەویش لەگەڵ خەم و ژانەکانی غوربەت و دابڕان دا
دەژیێ . وڵات و داب و نەریت و ئایین و یادەوەرییەکانی دوێنێی کاریگەری
زۆریان هەیە بەسەر تابڵۆکانیەوە .کەسەکان و گەڕەک و شەقامەکانی شارەکەی
لە نێو هەستی لاشعوری دا خەوتوون و لە نێو تابڵۆکانیدا بە دەردەکەون .
لە نێو خەیاڵ و تابڵۆکانیدا دەگەڕێتەوە نێو یادەوەرییەکانی ، لەوێوە
گۆرانی و سەماکانی ئێستای نمایش دەکاتەوە . لەوێوە باڵندەی نێو
خەونەکانی ئێستای بەرەڵا دەکات و خۆشی بۆ نێو قووڵایی ڕەنگەکان دەفڕێت
و دوور دوور دەڕوانێ ، کۆڵان بە کۆڵانی یادەوەرییەکانی بەسەر دەکاتەوە
. لە ژوور بە ژووری کچ و ژنانی وڵاتەکەی دەچێتە ژوورەوە خۆی دەخزێنێتە
نێو فرمێسک و خەمەکانیان ، تاوێکیش لە نێو بزە و شریخەی پێکەنینەکانیان
دەمێنێتەوە . بە ووردی لە هەموو شتێک دەڕوانێ . هەر لەوێوە بە دەم
فڕینەوە پڕدەبێ لە خەیاڵ و بیرۆکەی ناسک و جوان . ئیتر دێتەوە بە دەم
ئەم خەیاڵ و فڕینانەوە فڵچەکەی ڕادەوەشێنێ و هەر بەم ڕوانینەوە
نیگارێکی ڕەنگین و پڕ لە ئیستاتیکای هونەری لە دایک دەبێ . بەڵێ
وێنەکانی ڕەنگا وڕەنگن ، ڕەنگەکان هەڵکری دەیەها مەدلوول و بیرۆکە و
مانای جیاجیان . ڕەنگەکان خۆیان قسەدەکەن . دەتبەن و ڕاتدەکێشن بۆ نێو
خەون و خەیاڵە بەرین و مرۆییەکانی ئەم هونەرمەندە داهێنەر و مرۆڤدۆستە
.
ڕەنگی ڕەش : بۆ زۆر مەبەست بەکاریان دەهێنێ بەڵام بەرچاوترینیان
وەک " لاواز و سیما خەمناک و کەساس ( خودێکی چەوساوەو مەزلوم ) . یاخی
و تەریک و داماو . لە زۆربەی تابڵۆکانیدا سیما و ڕوخساری ئافرەتەکان بە
تارمایی و سێبەرێکی کاڵ داپۆشراوە .لەنێو سێبەر و تارماییەکان ، میحنەت
و ژان و ئازارەکانی ئافرەتان دەبیندرێ . خەونەکانیان گۆرانەکانیان
هاوارەکانیان ، بوون و یاخیبوونەکانیان هەموو شتێکیان لەوێدا دەبیندرێ
. ڕەنگی شین ، زیاتر بۆ خەون و خەیاڵە ڕۆمانسیەکان و یادەوەرییە
شیرینەکان بۆ ئومێد و خۆزگە گەشەکان بە کاریان دەهێنێ . ڕەنگی سوور ،
ئۆرمێرا هەندێ جار خۆی دەداتە دەست نەریتە باوەکان . بە مانای هەندێجار
تەقلیدیانە مامەلە لەگەڵ فیگەر و ڕەنگەکان دا دەکات . هەر بۆیە ڕەنگی
سوور بۆ هێمای شەڕ و ئاژاوە و خوێن بەکاری هێناوە . هەندیجاریش بۆ
مەبەستی گەشبینی بەکاریان دەهێنێ . وەک گزنگی ئاسۆ و شەوە سوورەکان و
خەیاڵی ڕۆمانسی و سێکیسیش لە پشتی پەردەکانەوە هەست پێدەکرێ . ڕەنگی
سەوز : لە زۆر شوێن بۆ ڕوانین بەکاری دەهێنێ واتە پێشبینیەکان و
بیرکردنەوە لە ئایندە . دەتوانم بڵێم ئۆرمێرا زۆر هونەمەندانە مامەڵە
لەگەڵ ڕەنگەکان دەکات و لە بەرگێکی ئیستاتیکی جوان لە نێو تابڵۆکانیان
نمایشیان دەکات .
لە نێو تابڵۆکانی ئەم هەنەرمەندە فیگەرێکی تر زۆر بە زەقی دەبیندرێ
ئەویش فیکەری مەمکە ، مەمک لە نێو تابڵۆکانیدا دەربڕی هەست و سۆز و
خەیاڵی سێکسی نیە ، بەڵکە ڕەمزی هێزە . ڕەمزی ڕووبەڕووبونەوە و
ڕاوەستانە لە بەرامبەر دەسەلاتی نێر هاوارێکە بە دژی زولم و ستەم و
خەونە پیسەکانی دەسەلاتی نێر . مەمک لای ئۆرمێرا بە مانای هێز و
توانایەکی خوداوەندیانە هێزێک تا ئەوپەری سنوورەکان . چونکە ئەو لەوە
ڕۆشنە بە دوای کۆمۆنەی سەرەتاوە لەو ڕۆژەوەی خاوەندارێتی ئامرازەکانی
بەرهەمهێنان لە گشتییەوە گۆڕاوە بۆ تاک و چەوساندنەوەی مرۆڤ لەلایەن
مرۆڤەوە دەستی پێکردووە هەر لەو ڕۆژەوە گلۆرەی ژیان و بەختی ئافرەتان
کەوتۆتە لێژییەوە . بۆیە بەرامبەر دەسەلاتی نێر دەیەوێ هاوار بکات و
بڵێ : من تۆم هێناوەتە بەرهەم و بەم مەمکانەم شیرم پێداویت و گەورەم
کردی ئەم هەموو ستەم و بێ ڕەحمیەت لە پای چی .. ؟ دەیهەوێ ئەم دەسەلاتە
لە بنەڕەتەوە ڕەتبکاتەوە .
بۆیە ئەم هێزە خوداوەندییەی ئافرەتان پێشان دەدات دەیهەوێ پەیامەکەی
وەکو هاوارێک ڕابگەیەنێ و بڵێ : هێزی من مرۆڤایەتی هێناوەتە بەرهەم
بەبێ ئەو مەمکانەی من مرۆڤایەتی مانایەکی نیە . بۆیە لە زۆربەی
تابڵۆکانیدا لە سەر سینگی ئافرەتەکان مەمکەکانی بە دەرخستوون ، لە سەر
سینگی ئافرەتەکان هێزێکی خولقێنەر و بنیاتنەر دەبیندرێ هێزێکی گەورەتر
و بەرینتر لە دەسەلاتی مرۆڤ .. ! ئەگەر لێکدانەوەیەکی دەروونیانە بۆ
تابڵۆکانی ئۆرمێرا بکەین بەو بەرئەنجامە دەگەین کەوا ئۆرمێرای
هونەرمەند تا ئەندازەیەکی زۆر هێز و دەسەلاتی نێر لە باری نەستییەوە
کاریگەری زۆری بە سەرییەوە هەیە . بە لێکدانەوەی فرۆید یانە تا ئاستی
فۆبیایی لە دەسەلاتی نێر تۆقیوە . چونکە ئەم شێوە ترس و تۆقینە لە
قووڵایی ناخ و لە نێو ڕەنگ و فیگەرەکانی نێو تابڵۆکانی زۆر بە ئاشکرا
دەبیندرێ . بۆتە بەشێک لە حالەتی نەستی ئەو . بۆیە ئەم کاردانەوەیە بەم
شێوە ئاشکراییە لە نێو تابڵۆکانی دەردەکەوێ . ئەم ترس و تۆقینەی لە
دەسەلاتی نێر سەرتاپای بیر و هۆشی داگیر کردووە لەگەڵ سەردەرهێنانی هەر
ئیلهامێک و بیرۆکەیەکی تازە ئەم ترس و تۆقینەی ئامادە دەبێت و خۆی
دەخزێنێتە نێو خەیاڵەکانی . من وای بۆ دەچم لە سەردەمی منداڵی لە کەش و
هەوایەکی زۆر توند و تیژ پەروەردە کرابێ . دەسەلاتی باوک و برا و
مامۆستا ڕەنگە بە شێوەیەکی زۆر توند و تیژ سەپێندرابێ بە سەریدا .
لەگەڵ ئەمبارە دەروونیەی هونەرمەند ئۆرمێرا وەنەبێ مرۆڤێکی ڕەشبین و
شەڕانگێز و کەسایەتیەکی سلبی دەرکەوتبێ لە نێو تابڵۆکانیدا .
بەپێچەوانەوە تا ئەندازەیەکی زۆر مرۆڤێکی گەشبین و خەیاڵ ڕەنگینە . لە
زۆرێک لە تابڵۆکانیدا خەونە جوانەکانی خۆی نمایش کردووە . ئومێد و
خۆزگەکانی هێندە گەش و ڕوونن تا ئاستی مەستبوون و فڕین . هەمیشە بۆ
گەیشتن بە ئومێدە جوانەکانی لە فڕین دایە .لە نێو خەونەکانی سەما دەکا
گۆرانی دەڵێ دنیایەکی ڕەنگین و ئاڵوواڵا دەخاتە بەردەم دیدەمان و پڕمان
دەکات لە ڕەنگی ناسک و ئومێد بەخش . وە جلی ڕەنگاوڕەنگمان بەبەردا
دەکات . ئایندە لە نێو خەون و خەیاڵەکانی ئەم هونەرمەندە ئایندەیەکی
گەش و ڕووناکە و لە نێو پێشنیهادەکانی دا مرۆڤایەتی بەرەو سەروەری و
خۆشبەختی دەڕوا .خاڵێکی تر کە زۆر ئیجابیە دەکرێ باسی بکەین ئەم
هونەمەندە تا سەر ئێسقان هونەرمەندێکی ئاشتیخوازە و لایەنگری لە ئاشتی
دەکات . لەم بارەیەوە بیرکردنەوەکان و ڕوانینەکانی گشتگیرین واتە
ڕوانینەکانی ڕوانینێکی گەردوونیە . بێ جیاوازی لە زمان و نەتەوە و خاک
و ڕەنگی پێست و ..... خوازیاری ژیانێکی ئاسوودە و هێمنییە بۆ سەرتاپای
مرۆڤایەتی . ئەوەتا لە کاتی هێرشەکەی ئەمەریکا بۆ سەر عێراق دەنگی
ناڕەزایەتی دژ بەم شەڕە لە سەرتاپای دنیا بەرزبوویەوە . لە سەرتاپای
دنیا هێزی لایەنگرانی ئاشتی و ئازادی ڕژانە سەر شەقامەکان و پێکەوە
دروشمی ( نا بۆ شەڕ ) یان بەرز کردەوە . نووسەران و هونەرمەندان لە
نێویان دا سیمایەکی دیار و بەرچاو بوون . هونەرمەندانی کەنەدیش بەشێک
بوون لە شەپۆڵی ئەم ناڕەزایەتیە ،ئەوەتا لە گەورەترین ماڵپەڕی
هونەرمەندانی کەنەدی بەناوی (Artists in Canada ) لەم ماڵپەڕەدا
پەیگێگی تایبەت بۆ هونەرمەندانی دژ بە شەڕ و هونەرمەندانی لایەنگرانی
ئاشتی و ئازادی کراوەتەوە بە ناوی ( Art of war Iraq Gallery )
تابڵۆکان و موعاناتەکانیان لەوێدا نمایش کراوە . هونەرمەند ئۆرمێرا
یەکێکە لەو هونەرمەندانە کە بە چەند تابڵۆیەکی ڕەنگین لە پەیگی هونەری
شەڕ بەشداری کردووە . لە ژێر ئەم تابڵۆیەی لەوێدا نووسیویەتی ( شەڕ چ
مانایەکی هەیە .. ؟ جیاوازی چیە لە نێوان شەڕ و ئازادی دا ..؟ ئایا شەڕ
ئازادی لەگەڵ خۆیدا دەهێنێ ... ؟ من نازانم .. ! بەڵام من بە
دڵنیاییەوە شتێک دەزانم ئەویش ئەوەیە : شەڕ مردن و وێرانی و ژان و
موعانات لەگەڵ خۆیدا دەهێنێ ... ! ) .
ئەمە ووتەکانی ئەم هونەرمەندە خەیاڵناسکەیە لە ژێر تابڵۆکەی نووسیویەتی
تابڵۆکەشی بە ناوی ( Mother’s love ) واتە خۆشەویستی دایک . ئەگەر لە
ئینتەرنێت بە دوای ناوی ئەم هونەرمەندەدا بگەڕێین دەبینین چەندە چالاک
و ئاکتیڤە لە بواری هونەریدا چ لە کردنەوەی پێشانگای جۆراوجۆر چ لە
بەشداریکردنی لەگەڵ ماڵپەڕە هونەرییە جیاجیاکان دا .. وا لە خوارەوە
چەند تابڵۆیەکی تری ئۆرمێرا تان بۆ دەخەینە ڕوو بۆ ئەوەی زیاتر ئاشنا
بن بە دنیای هونەری ئەم هونەرمەندە داهێنەرە .
________________________________
سەرچاوەکان :
بۆ نووسین و ئامادەکردنی ئەم بابەتە سوود لەو ماڵپەڕانەی ئینتەرنێت
وەرگیراوە .
- Artistis in Canada
- Art of war ( Iraq ) Gallery
- Art tract ، the artists website
- Allinto Artist Porfolio
Nala_hassan@yahoo.ca
|
