زیادكردنی ڕێژەی ئافرەتان لە پەرلەمان

داخوازی و كێشەكانی ئافرەتی كورد بەرەو چ ئاراستیەك دەبات.

ئاماده‌كردنی ڕاپۆرت:

شوان سدیق     

دوای ئەوەی لێژنەی پێداچوونەوەی یاسای هەڵبژاردنەكان، لەپەرلەمانی كوردستان، ڕێژەی ئافرەتانی لەپەرلەمان لە 25% زیادكرد بۆ 30%، بڕیارێكی لەو شێوەیە تا چەند كێشەی ئافرەتانی كورد لە كوردستان چارەسەر دەكات، یان ماف و داخوازییەكانی ئافرەتی كورد بەرەو چ ئاراستەیەك دەبات.

چاودێرانی سیاسی زۆرجار هێما بۆ ئەوە دەكەن، لە وادەی هەڵبژاردنەكان پروپاگەندەی زۆر دەكرێـت، بۆ ئەوەی ئەحزابی دەسەڵاتدار یان بەرانبەرەكەی پۆستی دەسەڵات بگرنە دەست، پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئایە رێژەی زیادكردنی ئافرەتان لەنێو پەرلەمان، تاچەند پەیوەستە بەهەڵبژاردنەكانەوە.

بەرای نووسەر و سیاسەتمەدار حەمە غەفور هەڵبژاردنەوەی پەرلەمانی كوردستان دوای زیاتر لە 15 ساڵ بەسەر یەكەم هەڵبژاردنیاندا، خۆی لەخۆیدا شتێك نیشان نا دەدات، جگەلە سازكردنەوەی فریوكاریەكی نوێ لەلایەن ئەحزابی ناسیۆنالیستی كوردیەوە، بۆ وەڕگرتنەوەی سەر لەنوێ پەنجەمۆری خەڵكی كوردستان، لەپێناو بچرینی شەریعەتی سیاسی بۆ پێشبڕكێ و دابەشكردنی كورسی دەسەڵات، هیچ شتێكی ترنیە".

ناوبراو پێیشوایە" پەرلەمانی كوردستان بەم پێیە هەرچیەك دەكات، بەتایبەتی زیادكردنی پرۆسێنتی بەشداری ژنان لە پەرلەمان، زیاتر بۆ ئیستیهلاكی ناخۆییەو مەبەست لێی جۆرێك روكەشی حكومەتی پرۆسێسی پەرلەمانی و ئەم شتانەی دەسەڵاتی میلیشیایی حیزبە كوردیەكانە و هیچی تر"، حەمە غەفوری نووسەر ووتیشی " ئەوەی دەبینین بەكردەوە، تەنها یەكێتی و پارتیە، نەك پەرلەمان و حكومەت، دیاردەی گەندەڵی و خزمخزمێنەو بەرتیلخواردن، لە دەسەڵاتی موتڵەقی لێپرسراوە حیزبیەكان شاهیدی ئەوەن، كە هێزی بزوێنەری میلیشیاو دەسەڵاتی حیزبیە نەك پەرلەمان".

هەرچەندە زۆرێك لە رۆشنبیران و داكۆكیكار لەمافی ئافرەت و یەكسانی خواز رێژەیەكی دیاریكراو بۆ ئافرەتان لەئاست داخوازییەكانی ئافرەتاندا نابینن، بەڵام سۆزان خاڵە شەهاب پەرلەمانتار زیادكردنی رێژەی ئافرەتان، بەهەنگاوێكی گرنگ وەسف دەكات بۆ ئەوەی پێگەی ژنان لەنێو دام و دەزگا هەڵبژێردراوەكاندا زیاتربن و پێشیوایە هەمووكات كوردستان لەبارە، بۆ ئەوەی چاكسازی لەسیستمی حكومڕانیدا بكرێت.

هەرلەوبارەیەوە سۆزان وتیشی" ئافرەتان لە كوردستان 52%ی كۆمەڵگا پێك دەهێنن دەكرێت، ئەم رێژیە بچەسپێندرێت و بەهەموو شێوەیەك مامەڵە بە یاساكانی تر نەكرێت لەبەرامبەر ئەم رێژەیەدا".

توندوتیژی دژ بەئافرەتان، بەپێی سەرچاوە جیاجیاوازەكانی ڕاگەیاندن لە بەردەوامیدایە، بەڵام زیادكردنی رێژەی ئافرەتان لەپەرلەمانی كوردستان، داخۆ ئەمە هەنگاوێك نا هاوێژێت بۆ بەرەو پێشچوونی كۆمەڵگە و كەمكردنی توندوتیژی بەرانبەر ئافرەتان، حەمە غەفور ئاماژە بۆ ئەوە دەكات، كە" كێشەی ئافرەتانی كوردستان، بەر لە هەموو شتێك كێشەی پلە دووییانە لەبەرانبەر پیاوان و دەشڵێت" هەتا ئەم نایەكسانی و ناعەدالەتیە وەڵامی شایستەی خۆی پێنەدرێتەوە، هیچ كارێكی شەرمنۆكانەی لەچەشنی زیادكردنی ریژەی سەدی بەشداری ژنان لەپەرلەمان و ئەم جۆرە شتانە ناتوانێ و ناكرێت بەر بەشاڵاوی كوشتاری ئافرەتان و سوكایەتی بە بەشی هەرەزۆری كۆمەڵ بگرێت".

ئەو رایشیوایە" ئەم هەنگاوانەی پەرلەمان یانی بەرزكردنەوەی رێژەی بەشداری ژنان لەپەرلەماندا، لە باشترین حاڵەتدا بۆ بێدەنگكردنی ژنان خۆیانە و لەهەمان كاتیشدا مەبەست لێی ئیحتیواكردنی جوڵانەوەی فێمێنیستی ژنانەو تەگەرە دروستكردنە، بۆ بزوتنەوەی یەكسانی لە كوردستان".

هەمواركردنی رێژەی زیادكردنی ئافرەتان لەپرۆژەی هەڵبژاردنەكانی پەرلەمان بڕیارێكی تازەیە بەڵام ئەوەی لای خەڵكی كوردستان روون نەبۆتەوە، ئەوەیە داخۆ بۆ پێشتر دەسەڵاتی كوردی ئەم هەنگاوەی نەناوە، جۆرج مەنسور وەزیری كاروباری كۆمەڵگەی مەدەنی لە حكومەتی هەرێم ئەگەرچی بریارێكی لەو شێوەیە بەئیجابی وەسفدەكات و ئاماژە بەوەش دەدات، پێشتر هەرێمی كوردستان تووشی چەندین كێشەی جۆراوجۆر بووە.

وەك وەزیری كۆمەڵگای مەدەنی دەڵێت" لەگەڵ گۆڕانكارییەكانی كوردستان هەوڵەكان بەردەوامە بۆ پێشخستنی بواری كۆمەڵگەی مەدەنی و یەكێك لە فاكتەرە گرنگەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی هەل رەخساندنە بۆ ئافرەتانی كوردستان، لەبوارە جیاجیاكاندا بۆ ئەوەی بوونی خۆیان بسەلمێنن".

تێروانینی حەمە غەفوری نووسەر جیاوازترە لەوەزیری كاروباری كۆمەڵگای مەدەنی، پێیوایە یەكێتی و پارتی دوو حیزبی تەقلیدی ناسیولی و كوردین" لەرابردوودایە و پەلیان هاوێشتووە بۆ سەردەم"، بۆیە دەیووت" هەر دوو ئەحزابی دەسەڵاتدار شانازی بەكۆنەوە دەكەن و شەرم لە نوێبوونەوە دەكەن و سەركردەكانیان، هێندەی بەكردەوە ئینتمایان، بۆ كۆن و نەریتە دواكەوتووەكان بەعەقڵدا دەچێت، كەمتر لەگەڵ فەرهەنگی سەردەم و كرانەوە و سكۆلاریزمدا دێنەوە".

بەبڕوای كۆزان كامەران قوتابی زانكۆی سەلاحەدین ئەو گۆڕانكارییانە كە كراوە، لەزیاد بوونی رێژەی ئافرەت لەپەرمان رێژەیەكی زۆر نیە و وتیشی" ئەگەر بێت و زیاتر بكرێـت بەبۆچوونی من هیچ گۆرانكارییەكی تێدا بەدی ناكرێت، لەبەر ئەوەی ئافرەتان خۆیان هەڵناسن بەوگۆڕانكارییە كەدەكرێت"، كۆزانی خوێندكار نموونەی رێكخراو سەنتەر و دامەزراوەكانی داكۆكیكار لەمافی ئافرەتانیشی هێنایەوە، كە وەك پێویست خزمەتیان بەئافرەتانی كوردستان نەكردووە.

ئافرەتانی كوردستان بەردەوام رەخنە لەو ئافرەتانە دەگرن كەبوونیان هەیە لە پەرلەماندا، ژاڵە لەتیف خوێندكارێكی زانكۆیە، ئەو ڕێژەیەی ئافرەتانی بەشتێكی ئاسایی وەسفكرد بەبۆچوونی ئەو "هەبن و نەبن گۆڕانكارییەكی ئەوتۆ لەژیانی ئافرەتاندا روونادات، لەبەر ئەوەی ئافرەت لە كوردستان هیچ مافێكی سەرەكیان بۆ دەست بەرنەكراوە"، ئەو خوێندكارە كچە ووتیشی" تائێستا پلە دووی و جیاكردنەوەی ئافرەتان لە كوردستان بەبیانووی كەمتوانای و زەعیفە و مێینە بوونەوە بەروونی هەستی پێدەكرێت، ئیتر چۆن رێگا بەویژدانم بدەم كە رێژەی زیادكردنی ئافرەتان لەپەرلەمان دڵخۆشكەر دەبێت، بۆ ئەوەی مافی منێكی ئافرەت دابین بكرێت".

هێرۆ واحیدی هاوڕێی ژاڵە هەمان تێروانینی دەستە خوشكەكەی هەیە و پێیوایە ئەو 28 پەرلەمانتارەی كە نوێنەرایەتی ژنان دەكەن، نەك نەیانتوانیەوە كێشەكانی ئافرەتانی كوردستان بەگشتی چارەسەر بكەن، بەڵكو بۆ ئافرەتانی خۆیشیان، ئەوانەی كە حیزبەكانیانیان رەوانەی ئەوێیانكردوون، نەیان توانیوە رێگاچارەیەك بۆ كێشەكانیان بدۆزنەوە".

ماوەی چەند ساڵێكە لەكۆی 111 پەرلەمانتار 29 یان ئافرەتن، لەگەڵ ئەوەی پەرلەمانی كوردستان هەنگاوێكی وای نابۆ زیادكردنی رێژەی ئافرەتان لەپەرلەماندا، بەڵام ئەوەی جێی سەرەنجە تاهەنووكەش حیزبە كوردیەكانی ئەمڕۆ وەك پێوێست رێگاخۆشكەرنین لەبەردەم ئافرەتاندا، لەو بارەیەوە پەرلەمانتار سۆزان شەهاب رونیشكردەوە، كە"ڕێژەی زیادكردنی بۆستەكانی ژنان لەپەرلەمان زەنگێكە بۆ حیزبەكانی كوردستان، بۆ ئەوەی زیاتر دەرفەت بەئافرەتان بدرێت كە خۆیان كاندید بكەن و لەبواری پرۆسێستدا ئامادەییان هەبێت".

shwansdiq@yahoo.com