|
١٣\١\٢٠١٨
کوردبوون و
ناسیۆنالیزم.
- خوێندنەوەیەیەک بۆ پەرتووکی''بوونی نەتەوەیی
کورد، لە نێوان فەلسەفە و سۆسیۆپۆلەتیکدا'' -
هەڵۆ محەمەد
- بەشی
بیست و سێیەم -
" نەتەوەیەکی لەم جۆرە لەناوخۆیدا پەیڕەوی لە سیستەمێک دەکات کە لە
سنووری دەوڵەتەکەیدا داوای هاوشوناسی لێدەکات و نەتەوەخوازیش بەردەوام
کار بۆ ئەوە دەکات خەڵکی ناو سنووری دەسەڵاتی سیاسی ئەو کۆمەڵگایە
بەرەو ئەوە بەرێت فێری یەک کولتور و یەک زمان ببن و لەناو کۆمەڵگا
نەتەوەییەکاندا بەو زمانە گفتوگۆ بکەن و لە هەڵسوکەوتیشیاندا پەیڕەوی
لە یاساکانی ئەو کولتورە بکەن ، تا ببنە کەسانێکی هاوشوناس... ئەمەش
ئەوە دەگەیێنێ نەتەوەش وەک خێڵ لەناو کۆمەڵگا پیشەسازییەکەی خۆیدا
لەناوخۆیدا پەیڕەوی لە هاوشوناسی دەکات و لەدەرەوەی خۆیشی پەیڕەوی لە
جیاشوناسی دەکات".٣٧٣
ئەم نەتەوەیە کاتێ لەناو کۆمەڵگای پیشەسازیدا دەکەوێتە پەیوەندی لەگەڵ
نەتەوەکانی تردا، پەیڕەوی لە سیستەمە ناوەکییەکەی خۆی ناکات، داوای
پاراستن و دەستگرتن بە هاوشوناسی ناوەکی لێ دەکات، بە پێچەوانەوە داوای
جیا شوناسی لێ دەکات. ئا بەم شێوەیە نەتەوە لەگەڵ نەتەوەکانی تردا
پارێزگاری لە خۆی دەکات. ڕەوتی مێژووش تا هەنووکە، پتر لەو ئاقارەدا،
ئاڕاستەی وەرگرتووە و نەخشاوە،کە هەر نەتەوەیەک پارێزگاری لە بنەماکانی
خۆی دەکات و دەوڵەت و ئایدۆلۆژیا ناتوانن لە بۆتەی خۆیاندا
بیتوێننەوە.بە واتایەکی دیکە، نە شوورەویی و یوگسلاڤیا نەتەوەکانی نێو
سنووری دەوڵەتە سیاسییەکەیان بتوێننەوە و بفەوتێنن،چونکە ئایدۆلۆژی
مارکسایەتی، بەدەست نەتەوەی زاڵەوە کارێکی کرد، هیچ نەتەوەیەک ئامادە
نەبێت،دەستبەرداری تاکە خەسڵەتی خۆی بێت و ئامادە بێت لەناو نەتەوەیەکی
تردا،خۆی بتوێنێتەوە.
"هۆیەکەی ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی گێلنەر نەیتوانیوە جیاوازی بکات لە
نێوان ئەو سیستەمە ناوەکییەی کە نەتەوە و خێڵ لەناو خۆیاندا پەیڕەوی
دەکەن لەگەڵ ئەو سیستەمە دەرەکییەی کە لەگەڵ هاوجۆرەکانی خۆیاندا لەناو
کۆمەڵگاکەی خۆیاندا پەیڕەوی دەکەن".٣٧٤
هەر ئەوەی وای کردووە، ئەو سیستەمەی خێڵ لەدەرەوە پەیڕەوی لێدەکات، و
داوای لێ دەکات، لەگەڵ خێڵەکانی تردا، جیاشوناس بێت، بەراوورد بکات
لەگەڵ سیستەمی نەتەوە، لەناو خۆیدا پەیڕەوی لە هاوشوناسی بکات، نەک
جیاشوناسی.
نووسەر پاشتر باس لە دروستەی کولتوری و سیستەمی گواستنەوەی کولتور لە
تیۆرەکەی گیڵنەردا دەکات و بە کۆمەڵێ نموونە لە خەلافەت و دەوڵەتی
عوسمانی ئەو میراتەی لە باوکەوە بۆ نەوەکان بەجێ دەمێنێ،بابەتەکە
دەوڵەمەندتر دەکات.
ـ دروستەی کەلتوری و کۆمەڵایەتی خێڵەکان و نەتەوە دروستکراوەکان.
"خێڵ کۆمەڵگایەکی ناوچەیی ناو کۆمەڵگای کشتوکاڵییە و نەتەوە
کۆمەڵگایەکی ناوچەیی ناو کۆمەڵگای پیشەسازییە".٣٨٣
بەم واتایە جیاوازییەک لە رووی کار و شوناسی ئەم دوو پێکهاتەیەدا ،لە
دیدی مۆدێرنیزمەوە نییە.
"بۆ ئەوەی جیاوازی لە نێوان کۆمەڵگای کشتوکاڵی و کۆمەڵگای پیشەسازیدا
بکەین دەبێت جیاوازی لە نێوان یەکە پێکهێنەرەکانیاندا بکەین،بۆ ئەوەی
باس لە گۆڕانی کۆمەڵگای کشتوکاڵی بۆ کۆمەڵگای پیشەسازیش بکەین ،دەبێت
باس لە گۆڕانی خێڵ بکەین بۆ نەتەوە".٣٨٤
ئەمەش پێناسەیەکە رەنگبێ لە ئێستای بارودۆخی کوردستاندا، بە زەقی
بەرچاو بکەوێ. گرنگی جیاوازییەکە دەگەڕێتەوە بۆ ئەو هێز و وزەیەی
بەردەوامێتی بە بوونی ئەم پێکهاتە و دیاردەیە دەدات.
دواتریش دەڵێ :" هۆی مانەوەی خێڵ خوێن و کولتوری میللییە،بەڵام هۆی
مانەوەی نەتەوە کەلتوورێکی دروستکراوە(..) کۆمەڵگای کشتوکاڵی پەیڕەوی
فرەکەلتووری و فرە زمانی دەکات و نەتەوە بە پێچەوانەوە پەیڕەوی لە
یەککەلتوری و یەکزمانی دەکات. ئەم جیاوازییەش جیاوازی نێوان کۆمەڵگای
کشتوکاڵی و نەتەوەیە نەک خێڵ و نەتەوە. بەڵام کاتێک بەراوردەکە
دەکەوێتە نێوان خێڵ و نەتەوە،ئەم جیاوازییە دروستەییانە نامێنن ،چونکە
خێڵ لەگەڵ ئەوەشدا کەلتوورێکی میللیە و لە رێگەی خوێندنەوە
ناگوازرێتەوە،بەڵام کەلتورێکە بەهەمان شێوەی کەلتووری نەتەوە پەیڕەوی
لە یەکبوون دەکات و پەیڕەوی لە فرەیی و جیاوازی ناکات"٣٨٤
گرنگترین خەسڵەت و بنەما لە تیۆرەکەی گێلنەردا، کاریگەرێتی هەبێت و
رۆڵی سەرەکی بگێڕێ، کوولتور و رۆڵەکەیەتی، واتە کولتورە پیشەییەکەی رۆڵ
بۆ یەکخستنی کولتورە جیاوازەکان دەگێڕێ، نەک فرەخوازی.
"گرنگترین جیاوازی نێوان خێڵ و نەتەوە بە مانا دروستەییەکەی ئەوەیە خێڵ
بۆ بوونی پشت بە خوێن و کەلتوورێک دەبەستێ کە بەرهەمی سروشت و خوێنێ
خۆیەتی،بەڵام نەتەوە پشت بە کەلتوورێک دەبەستێ کە کەلتتورێکە نامۆیە بە
سروشت و خوێنێ ئەو،واتە کەلتورێکی بێ خوێن و بێ سروشتە،ئەمەش ئەوە
دەگەیێنێ نەتەوە خێڵێکی بێ خوێن و بێ سروشتە".٣٨٥
خوێن فاکتەرێکی گرنگی کاریگەرێتی نێو پانتایی عەقڵێتی خێڵە. ئەمەش
بەرهەمی پەیوەندی تووندوتۆڵی کەسەکان و خێڵەکانە بە یەکەوە. هەموو خزمی
نزیکی یەکترن و تەواو لێک نزیکن و بە ڕووی دەرەوەدا بە زۆری داخراون.
خێڵ ڕاکێشانی سنوورێکی تۆخ لە نێوان خۆیی و ئەوانی دیکەدا بە گرنگ و
پێویست دەزانێ و بەلایەوە چەشنی پەرژینی خۆپارێزی دێتە هەژمارکردن.
هاوکات خێڵ، تێکەڵاوی لەگەڵ دەرەوەی خۆیدا بە قورس دادەنێ و بە مەحاڵ
دەبینێ. بیانووشی ئەوەیە بمێنێتەوە و درێژە بە بوونی خۆی بدات و
نەفەوتێ . خێڵ بە گشتی پێڕەوی لەم شێوازەی بیرکردنەوە دەکات.
"خێڵ بوونی بە شتێک راگیراوە کە لەناو خۆیدایە و لە دەرەوەی خۆیەوە بۆی
نەهاتووە،بەڵام نەتەوە بوونی لە شتێکدایە کە لەناو خۆیدا نییە و لە
دەرەوە بۆی هاتووە"٣٨٥
واتە خێڵ بەو سیستەمە پێڕەوی دەکات، کە لە هەناوی خۆیدا، درێژە بە
تەمەنی خۆی دەدات. نەتەوە لە دەرەوە فاکتی یاریدەدەری، بۆ پەیدا دەبێت.
فاکتی نەمان ئەویش دەکەوێتە مەترسییەوە.
_________________________________
بەشی بیست
و دووەم:
www.emrro.com/kurdbunun22.htm
بەشی بیست
و یەکەم:
www.emrro.com/kurdbunun21.htm
بەشی بیستەم:
www.emrro.com/kurdbunun20.htm
بەشی نۆزدەم:
www.emrro.com/kurdbunun19.htm
بەشی هەژدەم:
www.emrro.com/kurdbunun18.htm
بەشی هەڤدەم:
www.emrro.com/kurdbunun17.htm
بەشی شازدەم:
www.emrro.com/kurdbunun16.htm
بەشی پازدەم:
www.emrro.com/kurdbunun15.htm
بەشی چواردەم:
www.emrro.com/kurdbunun14.htm
بەشی سێزدەم:
www.emrro.com/kurdbunun13.htm
بەشی دوازدەم:
www.emrro.com/kurdbunun12.htm
بەشی یازدەم:
www.emrro.com/kurdbunun11.htm
بەشی دەیەم:
www.emrro.com/kurdbunun10.htm
بەشی نۆیەم:
www.emrro.com/kurdbunun9.htm
بەشی هەشتەم:
www.emrro.com/kurdbunun8.htm
بەشی هەفتەم:
www.emrro.com/kurdbunun7.htm
بەشی شەشەم:
www.emrro.com/kurdbunun6.htm
بەشی پێنجەم:
www.emrro.com/kurdbunun5.htm
بەشی چوارەم:
www.emrro.com/kurdbunun4.htm
بەشی سێیەم:
www.emrro.com/kurdbunun3.htm
بەشی دووەم:
www.emrro.com/kurdbunun2.htm
بەشی یەکەم:
www.emrro.com/kurdbunun1.htm
ماڵپه‌ڕی هه‌ڵۆ
محه‌مه‌د
|
